Από τότε που είδα για πρώτη φορά, πριν από πολλά χρόνια, την Υayoi Kusama στο τηλεοπτικό κανάλι της Νοτίου Κορέας, Arirang, όπου έδινε συνέντευξη, κύλησε πολύ νερό στ ‘ αυλάκι κι είναι πια πασίγνωστη.
Είχα μαζέψει μάλιστα το 2015 όσα στοιχεία ήξερα για κείνη, και συμβουλευόμενη και νέες πηγές έκανα αυτή την ανάρτηση, που αξίζει να διαβάσετε μιας και υπάρχουν όντως πολλές παρανοήσεις σχετικά με τη διάγνωσή της και τη διαμονή της σε ψυχιατρείο.
Αν επανέρχομαι σήμερα στο θέμα είναι γιατί το Μάιο εγκαταστάσεις της θα εκτεθούν (πάλι) στην Tate, στο Λονδίνο, μια ακόμη έκθεση θα γίνει τον Απρίλιο στο Hirshhorn της Ουάσινγκτον κι επειδή στις εκθέσεις της ανά τον κόσμο γίνεται το αδιαχώρητο. Γιατί συμβαίνει αυτό; Είναι όντως η πιο αγαπημένη δημιουργός στο χώρο της τέχνης;
Αυτό αναρωτιόταν πριν δύο χρόνια περίπου σε άρθρο του στον Guardian o Tim Adams, όπου ανέφερε πως ήδη απ’ το 2013, η γκαλερί του David Zwirner στη Νέα Υόρκη περιόριζε τις χρονικές περιόδους παραμονής στις εγκαταστάσεις της σε μόλις 45 (!) δευτερόλεπτα για κάθε θεατή.
Πέντε χρόνια αργότερα, δηλαδή το 2018, οι επισκέπτες στο Μουσείο Hirshhorn (αυτό δηλαδή που θα φιλοξενήσει ξανά έργα της τον Απρίλιο), που περίμεναν στην ουρά για περισσότερο από δύο (!) ώρες, είχαν στη διάθεσή τους ακόμη λιγότερο χρόνο: μισό λεπτό ο καθένας, 30 δευτερόλεπτα όλα κι όλα.
Ο λόγος; Σύμφωνα με το άρθρο το instagram. Κι ομολογώ πως θεωρώ ότι ο συντάκτης έχει δίκιο. Ζούμε στην εποχή του #ήμουν_κι_εγώ_εκεί κι ήδη η τέχνη της Kusama ήταν πολύ δελεαστική για τα ΜΜΕ ακόμη κι όταν πρωτοξεκίνησε να εκθέτει. Ή αν θέλετε αρκούντως εμπορική.
Πόσο χρόνο άραγε θα έχουν αυτή τη φορά οι άνθρωποι που θα συρρεύσουν στην Tate; Ή στο Hirshhorn, όπου θα εκτίθεται σ’ αυτήν κι ένα κομμάτι του 1964 το «Flowers-Overcoat», που σίγουρα θα προσελκύσει τα βλέμματα καθώς πρόκειται για ένα χρυσό παλτό που καλύπτεται από λουλούδια και μας θυμίζει ότι η οικογένειά της είχε μεγάλες εκτάσεις κι εκείνη άκουσε ως παιδί τα λουλούδια να της μιλούν.
Επειδή επισκέφτηκα πρόσφατα το Λούβρο -κι ας μην έχω αποφασίσει να σας γράψω ακόμη εντυπώσεις-, θα αναφέρω μόνο πως δεν είμαι σίγουρη ότι θα ήθελα να βρεθώ στη θέση τους. Τι να καταλάβεις από ένα έργο, μια ολόκληρη εγκατάσταση, όταν έχεις μισό λεπτό ή και λιγότερο χρόνο να το δεις κι αναλώνεσαι κυρίως στο να βγάλεις selfie μες σ’ αυτά τα δευτερόλεπτα;
Δεν έχει καμία σχέση αυτό κατά τη γνώμη μου, με τον τρόπο που θα έπρεπε να συνδιαλεγόμαστε με την τέχνη. Σημεία των καιρών, ξέρω, δεν είμαι αμέτοχη των εξελίξεων βέβαια κι εγώ έχοντας λογαριασμό στο instagram, αλλά… Υπάρχει κι ένα αλλά.
Όπως αναφέρεται στο άρθρο που σας προανέφερα, ο Heather Lenz, σκηνοθέτης μιας ταινίας που την αφορά, αναγνώρισε ότι «η φιλική προς τα smartphone φύση του έργου είναι σαφώς μέρος της έλξης – αλλά»είπε «το γεγονός αυτό θα πρέπει να οδηγήσει μόνο σε μια βαθύτερη κατανόηση της καριέρας της Kusama». Γίνεται άραγε αυτό;
Εγώ αναρωτιέμαι κι εκείνος διευκρινίζει: «Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν δει την δουλειά της στο Instagram, αλλά όταν ακούνε τι έπρεπε να περάσει για να πετύχει την επιτυχία που απέφυγε για τόσο πολύ καιρό, συνδέονται πραγματικά με αυτό. Κάναμε κάποιες προβολές και αν και οι περισσότεροι γνώριζαν το έργο, από ένα ολόκληρο ακροατήριο μόνο δύο άνθρωποι γνώριζαν για παράδειγμα ότι ζούσε σε ψυχιατρικό νοσοκομείο».
Στην Ελλάδα είμαι βέβαιη, βλέποντας και τα στατιστικά της ανάρτησης που έχω γράψει για κείνη, ότι είμαστε περισσότερ@ που γνωρίζουμε για την εμπλοκή της με το ψυχιατρικό σύστημα. Όχι ότι αυτό αρκεί από μόνο του, αλλά σίγουρα παίζει ρόλο στο να κατανοήσουμε βαθύτερα τη δουλειά της, τα έργα της, τις εγκαταστάσεις της.
«Για μένα,» εξηγεί ο Lenz, «το παιδικό τραύμα της Kusama συνέβαλε στο έργο της όχι μόνο λόγω της δύσκολης οικογένειάς της αλλά και λόγω της κοινωνίας της και του εφιάλτη του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου». Οπωσδήποτε όλα έπαιξαν το ρόλο τους, στο να γίνει αυτή που είναι σήμερα. Ακόμη κι αυτή η πολύπλοκη σχέση της ή μη-σχέση της με το σεξ, που δεν την έκρυψε ποτέ. Αναφέρω κι εγώ εδώ κάποια πράγματα και συμπληρώνω πως έχει πει ότι:
«Άρχισα να φτιάχνω φαλλούς για να θεραπεύσω τα αισθήματα της αηδίας μου προς το σεξ (…) Μου διδάχτηκε ότι το σεξ είναι βρώμικο, ντροπιαστικό, κάτι που πρέπει να κρυφτεί. Τα πράγματα περιπλέχτηκαν ακόμη περισσότερο με όλη τη συζήτηση (ενν: που γινόταν σπίτι της) για «καλές οικογένειες» και «κανονικό γάμο» και την απόλυτη αντίθεση έναντι της ρομαντικής αγάπη … Επίσης, έτυχε να παρακολουθήσω σεξουαλική πράξη όταν ήμουν μικρό παιδί και εξαιτίας όσων είδαν τα μάτια μου ο φόβος εισχώρησε και διογκώθηκε μέσα μου» .
Το σεξ πάντα πουλάει. Κι εκείνη επιπλέον, είναι σαν να έχει ένα ταλέντο ν’ αφουγκράζεται τις επιθυμίες του κοινού της: «Στην 33η Μπιενάλε της Βενετίας το 1966 όπου συμμετείχε με το Narcissus Garden, μια λίμνη με 1.500 αντανακλαστικές μπάλες στην οποία το πρόσωπο του θεατή φαινόταν πολλαπλασιασμένο» συνεχίζει το άρθρο «ήθελε να πουλήσει τις μπάλες προς 2 δολάρια την καθεμία («ο ναρκισσισμός σας προς πώληση» έλεγε η διαφήμιση, μια χειρονομία που προφήτευε κατά κάποιον τρόπο το έργο τέχνης ως selfie). Οι αρχές της Μπιενάλε όμως δεν το επέτρεψαν αντιτιθέμενες στην «πώληση τέχνης όπως τα χοτ-ντογκ ή το παγωτό-χωνάκι» .
Μ’ αυτά και μ’ αυτά πάντως οι μετοχές της στο χρηματιστήριο της τέχνης ανέβηκαν στα ύψη κι έτσι το 2014, έργο της πουλήθηκε για 7,1 εκατομμύρια δολάρια, ποσό-ρεκόρ για μια καλλιτέχνιδα που ακόμη ζει. Τα πρώτα που πούλησε στους συναδέλφους της Frank Stella και Donald Judd το 1962, της είχαν αποφέρει για να καταλάβετε, μόνο 75 δολάρια.
Κάνοντας τη σύγκριση, θα πρέπει να είναι κάτι περισσότερο από ικανοποιημένη, δε νομίζετε; Αν κι όπως έχει γραφτεί, μάλλον την αφήνει αδιάφορη ο πλούτος της, αλλά ποτέ η φήμη (και κάπως έτσι οι διαγνώσεις περί ναρκισσιστικής προσωπικότητας, δίνουν και παίρνουν). Συνεχίζει να εργάζεται καθημερινά πολλές ώρες, μέρα και νύχτα. Ευτυχισμένη, αν είναι ή υπήρξε ποτέ όμως, μόνο εκείνη ξέρει.
Κι εμένα παρ’ όλα αυτά, εξακολουθεί να μ’ αρέσει όχι μόνο η ποπ τέχνη της, μ’ όλα τα χρώματα και τις εκθαμβωτικές λάμψεις της, αλλά κυρίως ο μεγάλος αγώνας αυτής της 90χρονης για επιβίωση… Αυτός είναι που μου προκαλεί τεράστιο σεβασμό.-
.
Πηγές:
–Tate, Yayoi Kusama Infinity Rooms
–One with Eternity: Yayoi Kusama in the Hirshhorn Collection
–Yayoi Kusama: the world’s favourite artist?
