Το τελευταίο διάστημα διάβασα τα παλιά τεύχη του σπουδαίου περιοδικού «Λωτός» που έχει ανεβάσει στο Issue ο Κωστής Τριανταφύλλου, ο οποίος και το διεύθυνε. Το περιοδικό ξεκίνησε να εκδίδεται το 1968, χρονιά που η λογοκρισία ήταν φυσικά σκληρή κι απ’ το υλικό του ξεχώρισα τόσα πολλά (ελάχιστα θα δείτε εδώ), κι υπάρχουν κι άλλα πάμπολλα για ν’ ανακαλύψετε.
Και μόνο απ’ τα δύο εξώφυλλα που βλέπετε στις φωτογραφίες, παίρνετε μιαν ιδέα για το ποιοι και πόσο σημαντικοί άνθρωποι συμμετείχαν σ’ αυτήν την εκδοτική προσπάθεια. Ποιήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, πίνακες ζωγραφικής, κριτικές για το θέατρο και τον κινηματογράφο και φυσικά βιβλιοκριτικές, ήταν τα περιεχόμενα του «Λωτού».
Για παράδειγμα, βρήκα εκεί ένα απ’τα πιο αγαπημένα μου ποιήματα, το «Είμαστε Μετανάστες» του Μπέρτολτ Μπρεχτ, μεταφρασμένο απ’τον Κωστή Τριανταφύλλου:
Πάντα ψεύτικο εύρισκα τ’ όνομα που μας δίνατε:
Μετανάστες.
Θέλει να πει μεταναστεύσαμε. Όμως
Δε ζητήσαμε να μεταναστεύσουμε.
Δε προτιμήσαμε άλλη χώρα.
Δε μεταναστεύσαμε καν
Σε μια χώρα για να μείνουμε, αν είναι δυνατόν για πάντα.
Όχι, φύγαμε. Καταδιωγμένοι, εξόριστοι να τι είμαστε.
Είμαστε εκεί ανυπόμονοι, πολύ κοντά στα σύνορα,
Περιμένοντας την ώρα του γυρισμού, παρατηρώντας την ελάχιστη αλλαγή
Από την άλλη πλευρά των συνόρων, ρωτώντας με πυρετό τους νεοφερμένους,
Μη ξεχνώντας τίποτα, μη παραχωρώντας τίποτα, μη συγχωρωντας τίποτα από αυτά που γίνανε,
Μη συγχωρώντας τίποτα.
Α! Η σιωπή της ώρας δε μας ξεγελάει!
Ακούμε μέχρι εδώ τις φωνές που ανεβαίνουν από τα στρατόπεδά τους.
Είμαστε σχεδόν εμείς οι ίδιοι σαν τις φήμες των αδικημάτων τους.
Που διασχίζουν τα σύνορα.
Καθένας από μας
Προχωρώντας μες απ’ το πλήθος, μέσα στα τρύπια παπούτσια του,
Μαρτυράει τη ντροπή που σκεπάζει σήμερα τη χώρα μας.
Όμως ούτε ένας από μας
Δε θα μείνει εδώ. Η τελευταία λέξη
Δεν ειπώθηκε ακόμη.
Διάβασα επίσης, ποιήματα του Ντύλαν Τόμας, όπως το «Κι ο θάνατος δε θα κυριαρχήσει«, του Γιάννη Σκαρίμπα όπως το «Ο Β’ Παγκόσμιος«, αλλά και του Μίλτου Σαχτούρη. Και τρία δικά του, τα βλέπετε στην ακόλουθη φωτογραφία.
Αξιοσημείωτη είναι επίσης κι η μεγάλη συμμετοχή γυναικών στο πρωτοποριακό περιοδικό, όταν ακόμη και στις μέρες μας τα περισσότερα λογοτεχνικά περιοδικά είναι ανδροκρατουμενα. Υπάρχουν κείμενα, μεταφράσεις, κριτικές των: Κατερίνας Δούκα, Μυρτώς Παππά, Λένας Παξινού, ‘Ελενας Χουζούρη, Μαρίας Ράλλη, Μαρίας Λαϊνά, Αλέκας Οφλίδου, Αφροδίτης Πουρνάρη, Αγγελικής Σωτήρη, Μάρως Πλακωτάρη, Βέτας Μανουσάκη, Βενετίας Πατσιού, Φλώρας Σταθοπούλου, Στέλλας Παναγίδου, Μαρίνας Σαπουντζάκη, Αλέκας Χρυσού, Λιλής Στυλιανούδη, Ζέττας Τασσοπούλου, Νανάς Ησαΐα, Θεόδωρας Ντάκου, Ιουλίας Ραλλίδη, κ.α.
Βρηκα επίσης και το γνώριμο όνομα του Δημήτρη Βαλασκαντζή, ποιητή και λογοτέχνη, στις κριτικές βιβλίων του Κωστή Τριανταφύλλου και δράττομαι της ευκαιρίας ν’ αναφέρω ότι ο άνθρωπος αυτός διηύθυνε το περιοδικό «Νέα Σύνορα» που πρωτοκυκλοφόρησε το 1969 στο Καρλόβασι της Σάμου (και κυκλοφορούσε ως το 1986), γεγονός που χαιρετίστηκε κι απ’το «Λωτό». Όχι τόσο λόγω καταγωγής, η αναφορά βέβαια, αλλά περισσότερο επειδή πιστεύω ότι κι αυτό ήταν ένα απ’ τα περιοδικά που είχε τη σπουδαιότητα του.
Στο «Λωτό», για να επανέλθω στο θέμα μας, θα βρείτε κι αφιερώματα σε ποιητές όπως ο Trinh Gong Son απ’το Βιετνάμ, ο Nicola Vaptsarov απ’τη Βουλγαρία, κ.α. Υπάρχουν επίσης ολόκληρα θεατρικά έργα, όπως το μονόπρακτο «Μια κόρη της παντρειάς«, του Ευγένιο Ιονέσκο, διάβασα πάντως και διηγήματα σε συνέχειες όπως «Τα μυρμήγκια» του Μπορίς Βιαν.
Θα ολοκληρώσω κάπου εδώ όμως και θα σας αφήνω ν’ ανακαλύψετε εσείς περισσότερα, αναφέροντας μόνο ότι το περιοδικό έκλεισε το 1971, όταν πια είχε αλλάξει κι ο εκδότης του (εμφανιζόταν το όνομα του Σέργιου Τράμπα). Αντί απιλόγου, ένα ποίημα του Georg Trakl, το οποίο είχε τότε μεταφράσει ο Δημήτρης Ιατρόπουλος:
Ζυγώνει ο θάνατος
Ω! το βράδυ πού παίρνουν τα παιδικά τα χρόνια
το δρόμο για τα σκοτεινά χωριά!
Η μικρή λίμνη κάτω απ’ τις ιτιές, γεμίζει
με τους μολυσμένους στεναγμούς της μελαγχολίας…
.
Ω! το δάσος που ανάλαφρα κατεβάζει τα καφετιά
τα μάτια του, αφού απ’ τα ρημαγμένα κοκκαλιάρικα
χέρια, η πορφύρα ρίχνει χάμω τις μεθυσμένες μέρες της.
.
Ω! το πλησίασμα του θανάτου!
Άσε μας να προσευχηθούμε! Αυτή τη νύχτα λοιώσανε
τα δροσερά φιλιά, κι απ’ το λιβάνι,
τα φτενά χέρια και πόδια των ερωτευμένων, κιτρίνισαν.-
*Οι φωτογραφίες της ανάρτησης είναι επεξεργασμένα στιγμιότυπα, που δημοσιεύω με την σύμφωνη γνώμη του Κωστή Τριανταφύλλου. Τα ποιήματα ήταν βέβαια γραμμένα σε πολυτονικό σύστημα, προσπάθησα πάντως να διατηρήσω την ορθογραφία και το στυλ των μεταφραστών τους, όπως ακριβώς τα δημοσίευσαν στο «Λωτό».
AIKATERINI TEMPELI 