Η επικαιρότητα καθορίζει σίγουρα κάποιες φορές τις επιλογές μας. Κι αυτή τη φορά λοιπόν, έτσι έγινε. Με το ενδιαφέρον πολλών από ‘μας στραμμένο στη Συρία, τη Χιλή, την Ισπανία και σ’ άλλα μέρη του πλανήτη όπου μαίνονται συγκρούσεις, παραμονές μιας εθνικής επετείου, η ανάρτηση που σκέφτηκα ν’ ανεβάσω αφορά τον πόλεμο.
Και πιο συγκεκριμένα τον τρόπο που τον απεικόνισε ο Picasso, μέσα απ’ τα έργα του. Τον περασμένο Ιούλιο βλέπετε, ολοκληρώθηκε μια σχετική έκθεση που είχε αρχίσει στις 5 Απριλίου στο Παρίσι κι ήταν πολύ ενδιαφέρουσα. Γιατί ενώ γνωρίζουμε την εμβληματική «Guernica», υπάρχουν κι άλλα, πολλά έργα του μεγάλου ζωγράφου που αγνοούμε. Έργα που είτε δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια πολέμων, είτε έχουν αντιπολεμικό χαρακτήρα (και τα περιστέρια βέβαια σ’ αυτά έχουν την τιμητική τους).
Η έκθεση έλαβε χώρα στο Musée de l’Armée, στον τρίτο όροφο και συμπεριελάμβανε περίπου 350 εκθέματα (απ’ το 1939 μέχρι το 1973). Ο τίτλος της στα γαλλικά ήταν “Picasso et la Guerre” κι αυτόν μετέφρασα για τη σημερινή ανάρτηση. Προσέλκυσε πλήθος κόσμου (αν και στο Παρίσι τελευταία είχαν γίνει κι άλλες εκθέσεις μ’ επίκεντρο τον ίδιο καλλιτέχνη) και θεωρήθηκε πολύ επιτυχημένη.
Ευτυχώς υπάρχει ένα πολύ καλό video απ’ το χώρο με τα συγκεκριμένα έργα κι έτσι θα χρησιμοποιήσω πολύ λίγες απ’ τις δικές μου φωτογραφίες κι αυτές κυρίως για να σας «ξεναγήσω» στους εξωτερικούς χώρους του Μουσείου.
Ο Pablo Picasso λοιπόν, υπήρξε πάντα ενεργός πολιτικά στην εποχή του και η έκθεση αυτή εκτός από πρωτότυπη ήταν και διδακτική, όσον αφορά το πώς οι καλλιτέχνες μπορούν να αλλάξουν τις νοοτροπίες των ανθρώπων.
Παρουσιάστηκαν σ’ αυτήν μεταξύ άλλων, σχέδια μεσαιωνικών στρατιωτών που σχεδίασε το 1895, όταν ήταν μόλις 14 ετών. Πρόκειται για σκίτσα με μελάνι σε χαρτί που αφορούν τη μάχη του Covadonga όπου το 718-722 μ.Χ. οι Μουσουλμάνοι απωθήθηκαν από την Asturia, στην πρώτη νίκη των Xριστιανών στην Ισπανία.
Αν και ποτέ δεν υπηρέτησε στο στρατό (απαλλάχτηκε μέσω μιας μεγάλης οικονομικής συνεισφοράς, με πρωτοβουλία ενός θείου του όπως διάβασα), ο σπουδαίος καλλιτέχνης έζησε τρεις μεγάλες συγκρούσεις, τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους και τον Ισπανικό Εμφύλιο και απεικόνισε τον Πόλεμο της Κορέας, τον αγώνα για την Ανεξαρτησία της Αλγερίας καθώς και τον Ψυχρό Πόλεμο, μεταξύ άλλων, στα έργα του.
Όταν ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος, ο Picasso άρχισε να αλληλογραφεί με τον ποιητή Guillaume Apollinaire ο οποίος είχε στρατολογηθεί και του έστειλε νέα από το μέτωπο. Οι επιστολές του δεύτερου (υπήρχαν στα εκθέματα) ήταν γεμάτες με πατριωτικά σχέδια και περιείχαν νέα των Braque, Derain, Cocteau, κ.α.
Πριν ζωγραφίσει τη «Guernica», το 1937, κατόπιν εντολής της δημοκρατικής κυβέρνησης του Francisco Largo Caballero για το ισπανικό περίπτερο της Παγκόσμιας Έκθεσης του Παρισιού, είχε βέβαια κάνει κι άλλα σχετικά προσχέδια. Θα δείτε και στα link που συμβουλεύτηκα όπως αυτό άλλωστε, αρκετές φωτογραφίες των έργων του.
Όπως μπορείτε να μάθετε επίσης, αν διαβάσετε το βιβλίο του Michèle Cone, «Artists under Vichy» (Princeton University Press, 1992), ο Picasso βρισκόταν υπό τη διαρκή απειλή να συμπεριληφθεί στη λίστα των «εκφυλισμένων καλλιτεχνών» του καθεστώτος, κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Εργαζόταν στο στούντιο του στη rue des Grands Augustins και ήταν σχετικά ασφαλής λόγω της φήμης και της ευμάρειάς του, αλλά ανακρίθηκε επανειλημμένα κι εκφοβίστηκε από τους Ναζί ως Ισπανός πρόσφυγας. Ο Ισπανός Πρέσβης ζήτησε μάλιστα ρητά από τους Γερμανούς τότε, να του απαγορεύσουν να εκθέσει.
Του είχε δοθεί νωρίτερα η επιλογή, από τον Alfred Barr και την Επιτροπή Διάσωσης Έκτακτης Ανάγκης, να φύγει απ’ τη Γαλλία για τη Νέα Υόρκη μαζί με άλλους καλλιτέχνες, αλλά αρνήθηκε κι αυτό του έδωσε μεγάλο κύρος στα μάτια των ομοτέχνων του.
Περισσότερα στοιχεία για όσα αναφέρονται στον κατάλογο της έκθεσης που κυκλοφορεί (Gallimard, 2019) μπορείτε να διαβάσετε εδώ, αν γνωρίζετε γαλλικά.
Με την ευκαιίρα ν’ αναφέρω, ότι το Musée de l’Armée, όπου και φιλοξενήθηκε η αυτή η έκθεση, διαθέτει έναν πολύ όμορφο κήπο κι αποτελεί μέρος του κτιριακού συγκροτήματος του L’ Hôtel national des Invalides, δηλαδή του Μεγάρου των Απομάχων που βρίσκεται στο 7ο διαμέρισμα του Παρισιού και ξεκίνησε να σχεδιάζεται την εποχή του Λουδοβίκου του 14ου. Στην εκκλησία μάλιστα του συγκροτήματος (Cathédrale Saint-Louis des Invalides), βρίσκεται ο τάφος του Μεγάλου Ναπολέοντα μαζί με άλλων επιφανών Γάλλων.
Έξω απ’ το συγκεκριμένο Μουσείο βέβαια (μπορείτε να επισκεφτείτε κι άλλα εκεί κι εννοώ ακριβώς στον ίδιο χώρο), στο πλάι της λεωφόρου, υπήρχε κι ένας άστεγος με τη σκηνή του. Περίεργο το πως «ξέφυγε» απ’ τους πάνοπλους οπλισμένους στρατιώτες που περιπολούν παντού στο Παρίσι και τους άλλους τόσους αστυνομικούς. Μου έκανε εντύπωση η κατάλευκη δαντέλα με την οποία είχε στολίσει τις εξαιρετικά φροντισμένες γλάστρες του. Τα δύο πρόσωπα μιας πόλης…
Αν το σκεφτείτε εξάλλου, τα θύματα των ποικίλλων πολέμων (συμπεριλαμβάνω και τους οικονομικούς φυσικά), είναι μπροστά στα μάτια μας κάθε μέρα κι ας μη θέλουμε κάποιες φορές, να τα δούμε. Αλλά…
