Το Δίκτυο Ακούγοντας Φωνές και οιΕκδόσεις Πατάκησας προσκαλούν την Τετάρτη 9 Οκτωβρίου 2019 στις 19:30 στο καφέ Παραρλάμα (Εμπεδοκλέους 34, Παγκράτι) σε μια συζήτηση με αφορμή το graphic novel Γιαννούλης Χαλεπάς, ο μύθος της νεοελληνικής γλυπτικής των Θανάση Πέτρου Δημήτρη Βανέλλη
.
Θα συζητηθούν ζητήματα όπως η σχέση της δημιουργικότητας με την τρέλα, τα άσυλα και τον καταναγκασμό, τις ταξικές ανισότητες, την ιστορία της ψυχιατρικής και τον ρόλο της κοινωνίας από τους: Λεμονιά Αβαγιάννη (μέλος Δικτύου Ακούγοντας Φωνές) Λυκούργο Καρατζαφέρη (ψυχίατρος) Αικατερίνη Τεμπέλη (συγγραφέας, ψυχολόγος) Θανάση Πέτρου και Δημήτρη Βανέλλη.
Σας έγραφα εδώ λοιπόν πως αυτό που μ’ έκανε ν’ αποφασίσω να επισκεφτώ το Belvedere κι όχι κάποια άλλα Μουσεία της Βιέννης, ήταν το ότι δεν ήθελα να χάσω την ευκαιρία να θαυμάσω από κοντά ένα έργο του Vincent Van Gogh που εκτίθεται εκεί. Οπωσδήποτε ήταν ο πιο καθοριστικός παράγοντας, ο πίνακας δηλαδή με τίτλο Plain of Auvers (1890). Φυσικά πολύς κόσμος συνωστιζόταν γύρω του κι η δυσκολία να τον φωτογραφήσω ήταν μεγάλη, αλλά έκανα ό,τι καλύτερο μπόρεσα κι έτσι τον βλέπετε παρακάτω.
Vincent Van Gogh, Plain of Auvers (1890)
Γενικά, κανένα σχεδόν έργο δεν ήταν εύκολο να φωτογραφηθεί σ’ αυτό το Μουσείο, λόγω του κόσμου, των αντανακλάσεων απ’ τα φώτα, τα παράθυρα κτλ, αλλά άξιζε η προσπάθεια. Και στην πορεία αποδείχτηκε πως σωστά μ’ οδήγησε σ’ αυτό το χώρο το ένστικτό μου. Γιατί είδα πίνακες εκεί από καλλιτέχνες κι έργα γλυπτών που χρόνια τώρα ξεχωρίζω και με συγκινούν. Όπως για παράδειγμα αυτό του Theodor Friedl.
Theodor Friedl – Cupid and Psyche (around 1890)
Υπάρχουν επίσης σημαντικότατοι πίνακες του Claude Monet, του Édouard Manet, tου Edgar Degas, του Pierre Auguste Renoir, του Edvard Munch, του Koloman (Kolo) Moser, του Ernst Ludwing Kirchner, του Maximilian Oppenheimer κ.α., καθώς και γλυπτά του Auguste Rodin αλλά και το γλυπτό του Έλληνα Joannis Avramidis (standing figure, around 1960). Όπως καταλαβαίνετε πολλές ώρες θα μπορούσε να «ξοδέψει» κάποια, κάποιος στο Βelvedere, θαυμάζοντας, παρατηρώντας κ.ο.κ.
Édouard Manet ( Lady in a fur, 1880) – Pierre-Auguste Renoir (After the Bath, 1876)
Κατάφερα επίσης να δω εκεί ένα έργο έστω του Friedensreich Hundertwasser, στον οποίο έχω μεγάλη αδυναμία αλλά δεν επιτρεπόταν να το φωτογραφήσουμε. Έτσι παραθέτω μόνο τη φωτογραφία που έχω την άδεια να βάλω εδώ κι ελπίζω την επόμενη φορά που θα βρεθώ σ’ αυτή την πόλη να μπορέσω να επισκεφτώ και το δικό του Μουσείο.
Φωτογραφία του Friedensreich Hundertwasser μπροστά στο έργο του που φιλοξενείται στο Belvedere
Να αναφέρω κλείνοντας πια αυτή τη σειρά των αναρτήσεων, ότι όλα όσα φωτογράφησα το διάστημα που βρέθηκα στο Μουσείο, μπορείτε να τα δείτε στο flickr, στο album που υπάρχει εδώ. Σας συνιστώ βέβαια έστω και απ’ τον υπολογιστή σας να τα παρατηρήσετε τα έργα που υπάρχουν εκεί και να περιηγηθείτε στο κτηριακό συγκρότημα του οποίου το site είναι αυτό. Και μακάρι, σας το εύχομαι ειλικρινά, να έχετε την ευκαιρία στο μέλλον να τα δείτε όλα κι από κοντά.-
.
*Όλες οι φωτογραφίες της ανάρτησης τραβήχτηκαν από μένα κι έχουν ανέβει στο flickr.
Σ’ αυτόν τον κόσμο, όσο κι αν τον πασπαλίζουν με
επιφανειακές ισότητες, είμαστε πολλές αυτές που δεν χωράμε, είμαστε
πολλοί αυτοί που περισσεύουμε. Δεν είμαστε από τη “σωστή” τάξη, δεν
είμαστε από τη “σωστή” φυλή. Δεν έχουμε το “σωστό” σώμα, τον “σωστό”
τρόπο ζωής, δεν έχουμε τη “σωστή” αρρενωπότητα ή την “σωστή”
θηλυκότητα.
Αλλά ζούμε στον “πολιτισμένο” κόσμο, οπότε δεν
πειράζει, όλα καλά. Έτσι μας λένε. Αρκεί να μην είμαστε “θρασείς”. Αρκεί
να θέλουμε να χωρέσουμε στους ρόλους και στα πρότυπα. Αρκεί να
προσπαθούμε. Αλλιώς, να μένουμε αόρατες και σιωπηλές, πειθήνιες και
παθητικές. Να μην αμφισβητούμε, να μην αντιστεκόμαστε.
Γιατί όσο
περισσότερο αναμοχλεύουμε την χαβούζα των “πρέπει” και των “μη” του
κανόνα, τόσο περισσότερη δυσωδία αναβλύζει, τόσο περισσότερο κινδυνεύει
να ξεμπροστιαστεί αυτός ο κόσμος που είναι φτιαγμένος για λίγους και
ορισμένος από ακόμη πιο λίγους. Και μπροστά στον κίνδυνο, οι απαντήσεις
είναι ανάλογες. “Εξόντωσε (κατάστρεψε, σκότωσε) τη γυναίκα, για να εξαφανίσεις το παρελθόν που αντιπροσωπεύει”.
Έτσι “σβήνονται” οι απείθειες, έτσι “εξαφανίζονται” οι αρνήσεις. Έτσι
κρύβονται στη χαβούζα τα προνόμια και οι εξουσίες. Έτσι είπε ο
περίτρανος εκφραστής του “πολιτισμού”, o Πικάσο. Και όπως και με τα έργα
του, μίλησε εκ μέρους “όλων”.
Ας κρατήσουν λοιπόν αυτόν τον
επιχρωματισμένο “πολιτισμό” τους όσο ακόμα μπορούν. Γιατί εμείς που δεν
χωράμε στους “όλους”, εμείς οι Zackies, οι Ελένες, οι Κατερίνες, οι
Σαναά, οι εργάτριες αυτού του κόσμου, δεν έχουμε σκοπό να “βγάλουμε το
σκασμό”, δεν έχουμε σκοπό να μείνουμε με σταυρωμένα χέρια. Όπως λέει και
η Hannah Gadsby στην παράσταση Nanette, “δεν υπάρχει τίποτα πιο δυνατό, από μια κατακερματισμένη γυναίκα που ξανάχτισε τον εαυτό της.” Κι εμείς συμπληρώνουμε: ΤΟ ΝΟΥ ΣΑΣ ΓΙΑΤΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΟΛΛΕΣ
Μ’ έναν αριθμητικό, τη φορά αυτή , τίτλο εγκαινιάζει το έτος 2019 το Μουσείο Εικαστικών Τεχνών Ηρακλείου , το Σάββατο 12 Ιανουαρίου στις 18.30 το απόγευμα.
Πρόκειται
για μια έκθεση όπου οι καλλιτέχνες
εκλήθησαν να υποβάλλουν συνθέσεις
ζευγαριών άρρηκτα συνδεδεμένων μεταξύ
τους τόσο κατά προσωπική όσο και κατά
αφηρημένη έννοια ή και συγκεκριμένη
ακόμα που παραπέμπει σε υπερβατικές
συναναστροφές και προτάσεις.
Έτσι,
έχουν δημιουργηθεί έργα που απεικονίζουν
διαχρονικούς εραστές και συντρόφους
όπως π.χ ο Καίσαρ και η Κλεοπάτρα ,ο
Δάφνης και η Χλόη , αλλά και ο ουρανός
με το φεγγάρι η το αμφίβιο πουλί με την
λιμνοθάλασσα, το παιδί και το δελφίνι
η ακόμα δίδυμες έννοιες, όπως ο αγνός
κι ο βέβηλος έρως, ο ήλιος και το φεγγέρι
καθώς και τόσα άλλα πολλά παραδείγματα.
Είναι περίεργο όμως ότι σ’ όλ’ αυτά τα
θέματα εμπεριέχεται όχι μόνο το πνεύμα
των καλλιτεχνών που επέλεξαν τη σύνθεσή
τους ελεύθερα κι όπως ταίριαζε στην
ψυχοσύνθεση του καθ ενός, αλλά και η εις
βάθος ανάλυση του πειραματισμού της
δουλειάς στο προτεινόμενο εικαστικό
αποτέλεσμα.
Με
άλλοτε σκερτσόζικο ύφος κι άλλοτε κάτω
από αυστηρά μελετημένη γραφή οι
καλλιτέχνες προσφέρουν άφθονο υλικό ,
πηγαίο, για να σχολιάσει ο κάθε θεατής
με τον δικό του τρόπο το προσφερθέν
αποτέλεσμα. Μερικά παραδείγματα ακόμα,
Ο Πέτρος κι ο Παύλος, η ψυχή και ο έρως,
ο Αδάμ και η Ευα…Και ως προς τούτο η
παρούσα έκθεση πρωτοτυπεί κι επιθυμεί
να διοχετεύσει εκ νέου τη χαρά τόσο στο
κοινό που παρακολουθεί τις δράσεις του
Μουσείου όσο και στους καθ αυτούς
καλλιτέχνες που μετέχουν και βρίσκονται
κοντά μας. Η είσοδος εξακολουθεί και
είναι δωρεάν όπως και οι συμμετοχές
των καλλιτεχνών. Το ωράριο παραμένει
το ίδιο κάθε βράδυ 18.00 έως 20.00 εκτός
Σαββάτου και Κυριακής αλλά και που
ανοίγει πάντα κατόπιν προφορικής
συνεννοήσεως η με ενημέρωση στο μέιλ
met.heraklion@gmail.com.
Στο Belvedere λοιπόν όπως σας έλεγα στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος που θα βρείτε εδώ, μπορείτε να δείτε όχι μόνο τη μεγαλύτερη συλλογή έργων του Κlimt όπως ήδη σας έχω αναφέρει, αλλά και μεγάλες συλλογές έργων των Egon Schiele και Oskar Kokoschka.
Όσες, όσοι μάλιστα έχετε διαβάσει το βιβλίο του Μάριο Βάργκας Λιόσα με τίτλο «Τα τετράδια του Δον Ριγοβέρτο», θα παρατηρήσετε πιστεύω με μεγαλύτερο ενδιαφέρον τους πίνακες του πρώτου. Το βιβλίο αυτό συγκεντρώνει πολλές πληροφορίες που τον αφορούν, αφού με έναν ευρηματικό τρόπο ο καλλιτέχνης πρωταγωνιστεί σ’ αυτό.
Egon Schiele – Mutter mit zwei Kindern III.
Ομολογώ όμως πως εγώ βρίσκω ενδιαφέροντα και συγκινητικά άλλα έργα του κι όχι εκείνα που χαρακτηρίζονταν ήδη απ’ την εποχή του πορνογραφικά και για τα οποία ο ίδιος έγραψε στο ημερολόγιό του: «Δεν αρνούμαι πως έχω κάνει σχέδια κι υδατογραφίες ερωτικής φύσης. Αλλά είναι πάντα έργα τέχνης. Δεν υπάρχουν καλλιτέχνες που έχουν κάνει ερωτικές ζωγραφιές;» Παρ’ όλα αυτά, να διευκρινίσω πως με βρίσκει μάλλον σύμφωνη η γνώμη του Jonathan Jones που έγραψε σε άρθρο του στην εφημερίδα Guardian: «Ο Schiele .. είναι ένας φεμινιστής που θέτει τις γυναίκες στο κέντρο της τέχνης. Είναι ένας εραστής, όχι κάποιος που τις μισεί…». Έτσι τον αντιλαμβάνομαι κι εγώ και θεωρώ πως τον αδικεί μάλιστα η όλο και πιο αυξανόμενη προσοχή του κοινού (που φτάνει στα όρια της ηδονοβλεπτικής περιέργειας), μόνο επί των συγκεκριμένων έργων.
Τα έργα, τα οποία, όπως ήταν αναμενόμενο, έτυχαν τότε γενικής κατακραυγής απ’ το σύνολο σχεδόν της συντηρητικής Βιεννέζικης κοινωνίας (που είχαν βαλθεί ως φαίνεται κι άλλοι, σαν τον Freud, να σκανδαλίσουν), θεωρήθηκαν εκφυλισμένα. Καθώς ο καλλιτέχνης ζωγράφιζε και παιδιά που θεωρούνταν παραβατικά, χωρίς ή με ελάχιστα ρούχα, σε προκλητικές πόζες, βρέθηκε στη φυλακή μετά από μια παράξενη κατηγορία για απαγωγή κι αποπλάνηση για την οποία αθωώθηκε μεν, αφού είχε εκτίσει 24 μέρες έγκλειστος, αλλά με την αυστηρή οδηγία να μην εκθέτει πλέον σε χώρους που μπορεί να είναι προσβάσιμοι από ανηλίκους. Φαίνεται πως αυτό το γεγονός, τον επιβάρυνε πολύ ψυχικά κι ήταν φυσικό να συμβεί.
Egon Schiele – Publisher Eduard Kosmack (1910)
Αυτά που μου τράβηξαν εμένα την προσοχή λοιπόν, στην Αυστριακή Πινακοθήκη, δεν απεικόνιζαν γυμνά σώματα, κοριτσιών, γυναικών ή αντρών. Τα τόσο βασανισμένα, συχνά, δάχτυλα των μορφών που απεικόνισε στους πίνακές του με γοήτευσαν, τα ταλαιπωρημένα, επιμηκυμένα, πληγωμένα, γδαρμένα άκρα. Τα γεμάτα ένταση, πυρετώδη μάτια, μαγνήτισαν το δικό μου βλέμμα κι όσο για την ερημιά των σπιτιών του, των πόλεων χωρίς φόντο, απ’ όπου οι άνθρωποι απουσιάζουν, δε γίνεται να μη σε κάνουν ν’ αναρωτηθείς για τον ψυχισμό του.
Αν όμως δεν γνωρίζετε πολλά για τη σύντομη και πολυτάραχη ζωή του ανθρώπου που ήταν πολύ κοντά με τον Klimt (φίλος και προστατευόμενός του) κι έφυγε απ’ τη ζωή τόσο νέος (στα 28 του χρόνια), αξίζει να σας γράψω κάποια στοιχεία, μιας και φέτος τον Οκτώβριο συμπληρώθηκαν 100 χρόνια απ’ το θάνατό του (πέθανε με λίγους μήνες διαφορά απ’ τον μέντορά του). Έτσι στη Βιέννη κι άλλα Μουσεία, εκτός απ’ το Belvedere, έκαναν αφιερώματα στο έργο του. Μερικά όπως αυτό , της Albertina, από πέρυσι μάλιστα και θα δείτε στο σύνδεσμο πλήθος έργων του.
Egon Schiele – The family (Crouching House, 1918)
Θα παραλείψω πάντως τα τυπικά βιογραφικά στοιχεία που μπορείτε να βρείτε κι αλλού και θα σταθώ σε κάποια που θεωρώ πως έχουν μεγαλύτερη σημασία και καθόρισαν το έργο του. Ως παιδί λοιπόν, συνήθιζε να ζωγραφίζει βαγόνια κι ατμομηχανές στη μικρή παραδουνάβια πόλη, κοντά στην Βιέννη όπου και μεγάλωσε, επειδή ο πατέρας του ήταν υπάλληλος των Σιδηροδρόμων κι είχε εύκολη πρόσβαση σε τέτοιους «καμβάδες».
Τον έχασε όμως από σύφιλη στα 15 του χρόνια κι αυτό το γεγονός σημάδεψε «βαθιά την ανήσυχη ψυχή του Σίλε, του οποίου η σπαρακτική ευαισθησία θα ξεγυμνώσει το εύθραυστο του ανθρώπου μπροστά στα ιδεοληπτικά θέματα του θανάτου και της ενοχής», όπως γράφει χαρακτηριστικά ο σχετικός τόμος του ArtBook των εκδόσεων Electa. Ο καλλιτέχνης είχε δει ήδη βιώσει κι άλλους δύο θανάτους: μία απ’ τις αδερφές του πέθανε σε ηλικία 10 ετών κι ο αδερφός του επίσης, πριν δει το φως της μέρας. Ας λάβουμε υπόψη επίσης ότι ανδρώθηκε στην Βιέννη που ήταν τότε η πρωτεύουσα της αυτοκτονίας»: οι Ludwig Boltzmann, Otto Mahler, Richard Gerstl, Georg Trakl ή Otto Weininger, είχαν βάλει τέλος στη ζωή τους.
Egon Schiele – Reinerbub, The Reiner boy (1910)
Στα 16 του έγινε δεκτός ως ο νεότερος μαθητής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, αλλά ασφυκτιούσε στο περιβάλλον της κι έτσι πήγε να βρει το 1908, τον Gustav Klimt, για να του δείξει έργα του και να μάθει τη γνώμη του γι’ αυτά. Ο Klimt όχι μόνο τον ενθάρρυνε απ’ την πρώτη στιγμή, αλλά έμπρακτα του έδειξε πολλές φορές την εύνοιά του και τον στήριξε σε κάθε βήμα. Ο ένας επηρέασε τον άλλο με τον τρόπο του κι εδώ μπορείτε να διαβάσετε ένα πολύ κατατοπιστικό άρθρο για το πως φαίνεται αυτό στους πίνακες και των δυό τους. Ποιες είναι οι συγκλίσεις τους και ποιες οι αποκλίσεις τους δηλαδή.
Ακολούθησε η φυλάκισή του, μια τόσο τραυματική εμπειρία όπως ήδη θα καταλάβατε, ο γάμος του, η κατάταξή του 4 μέρες μετά στο στρατό, όπου πρόσεχε Ρώσους αιχμαλώτους κ.α. Όλ’ αυτά όμως τέλειωσαν αιφνίδια κι ίσως την περίοδο που η ψυχολογία του άλλαζε (δείτε τον πίνακα που απεικονίζει την οικογένεια και θα καταλάβετε) . Τρεις μέρες πριν πεθάνει ο Egon Schiele, έχασε την έξι μηνών έγκυο σύζυγό του, Edith Harms, από ισπανική γρίπη που εξαπλωνόταν ταχύτατα. Την είχε απεικονίσει κι εκείνη πολλές φορές στους πίνακές του, όπως και την επί χρόνια ερωμένη του, Wally Neuzil. Παντρεύτηκε την πρώτη όμως, γιατί θεωρούσε πως αυτό θα είναι πιο αποδεκτό απ’ το να παντρευτεί τη δεύτερη που πέθανε στα 23 της, ένα χρόνο πριν από κείνον. Για την πολύπλοκη σχέση τους μπορείτε να μάθετε εδώ περισσότερα.
Egon Schiele – Four Trees (Chestnut allee in autumn; Landscape with four trees, 1917)
Σήμερα το έργο του μελετάται, η φήμη του πια έχει τρόπον τινά αποκατασταθεί και συνεχώς αναδρομικές εκθέσεις για κείνον εγκαινιάζονται. Μέχρι τις 3 Φλεβάρη για παράδειγμα, αν βρεθείτε στο Λονδίνο θα μπορέσετε να δείτε αυτήν στη Royal Academy, που αφορά και τον Klimt. Ο Schiele αν και έζησε τόσο λίγο, βλέπετε πόσα σπουδαία έργα δημιούργησε. Κι αν ήταν καλλιτέχνης με αντιφάσεις, ικανός για το χαμερπές, όσο και για το υψηλό και το ωραίο, ταυτόχρονα, τι μ’ αυτό;
Τώρα βέβαια που φτάσαμε στο τέλος δικαίως θ’ αναρωτηθείτε γιατί δεν υπάρχει λέξη εδώ για τον άλλο καλλιτέχνη για τον οποίο σας έγραψα στην αρχή. Το αφήνω για την επόμενη φορά. Κι υπόσχομαι ότι δεν θ αναφερθώ μόνο σε κείνον.-
*Όλες οι φωτογραφίες της ανάρτησης τραβήχτηκαν από μένα, φέτος το καλοκαίρι στην Βιέννη. Έχουν ανέβει ήδη στο flickr και σ’ αυτό το άλμπουμ μπορείτε να δείτε κι άλλες. Όσες πηγές χρησιμοποίησα τέλος, θα τις βρείτε στους συνδέσμους.
