Η επόμενη συνάντηση/συνέλευση της «Πρωτοβουλίας για ένα Πολύμορφο Κίνημα στην Ψυχική Υγεία» θα γίνει το Σάββατο, 27/6/2020, ώρα 12.00, στο πάρκο Βουτιέ, (απέναντι από το Θέατρο Δόρας Στράτου-περιφερειακός Φιλοπάππου).
Θέματα:
Ενημερώσεις και συζήτηση πάνω σε ζητήματα εγκλεισμού , συνθηκών νοσηλείας κτλ
Ένα περιστατικό πρωτοφανούς κακοποιητικής αντιμετώπισης ψυχικά ασθενούς στο ΨΝΑ ήλθε σε γνώση της Πρωτοβουλίας ‘Ψ’ – ένα περιστατικό που, αν γίνει αποδεκτό ως μια «κανονικότητα» στην άσκηση της ψυχιατρικής και δεν πάρει την δέουσα απάντηση, θα σηματοδοτεί την (επαν)είσοδο της ψυχιατρικής στην «εποχή των τεράτων».
Ένας ασθενής που νοσηλευόταν στο 9ο ΨΤΕ και ο οποίος ήταν για πάρα πολλά χρόνια ένοικος στεγαστικής δομής του ΨΝΑ, βρέθηκε, από τη νέα διεύθυνση του τμήματος, ότι είχε στον κλινικό του φάκελο ένα χαρτί, από το 2011, που ανέφερε ότι, λόγω τελεσθέντων αδικημάτων, να ειδοποιηθεί η αστυνομία σε περίπτωση εξιτηρίου. Το «αδίκημα», όπως έγινε αργότερα γνωστό, ήταν η «εξύβριση και αντίσταση λόγω και έργω», για το οποίο είχε καταδικαστεί, ερήμην, σε ολιγόμηνη ποινή φυλάκισης. Ένα τέτοιο «αδίκημα», προφανώς σε χρόνο πολύ προ της ερήμην καταδίκης του, μπορεί κανείς να το φανταστεί και ως μια από τις συνήθεις ποινικές κατασκευές των αστυνομικών οργάνων (που τις ζούμε καθημερινά), ιδιαίτερα όταν συναντούν στο δρόμο ένα ψυχικά πάσχοντα (αν και, πλέον, όχι μόνο). Καθώς ο εν λόγω ασθενής ήταν από μακρού ένοικος εξωνοσοκομειακής στεγαστικής δομής του ΨΝΑ (και έτσι, λόγω της ισχύουσας νομοθεσίας για όλες τις σχετικές δημόσιες δομές, είχε το καθεστώς του νοσηλευόμενου), η ποινή παρέμενε σε εσαεί εκκρεμότητα για την υλοποίησή της αν και όταν κάποια στιγμή θα έπαιρνε εξιτήριο. Το τελευταίο διάστημα βρισκόταν σε ενδονοσοκομειακή νοσηλεία, η οποία γινόταν κατά διαστήματα λόγω των υποτροπών και των εκάστοτε δυσκολιών της προσαρμογής/συναλλαγής του στο κοινωνικό περιβάλλον.
Η νέα διεύθυνση του 9ου ΨΤΕ του ΨΝΑ, σε μια λογική κυριολεκτικού ξεφορτώματος των περιστατικών με τις πιο πολύπλοκες ανάγκες (και έτσι, πιο πολύπλοκων θεραπευτικών απαιτήσεων), αντί να ασχοληθεί και να επικεντρώσει στην οργάνωση των όποιων αναγκαίων θεραπευτικών απαντήσεων, επιλέγει να ειδοποιήσει την αστυνομία ότι θα του κάνει εξιτήριο και συνεννοείται μαζί της να πάνε τον παραλάβουν. Πράγματι, πριν μια εβδομάδα, έγινε το πρωτοφανές να πάει η αστυνομία να συλλάβει τον ασθενή μέσα στο ίδιο το τμήμα όπου νοσηλευόταν, καθώς του είχε ήδη βγει το εξιτήριο, ώστε να μπορεί να γίνει η «παραλαβή».
Εχουμε, δηλαδή, την έκδοση εξιτηρίου όχι γιατί ο ασθενής ήταν «καλά» στην υγεία του, αλλά για να παραδοθεί στην αστυνομία, παρόλο που «δεν ήταν καλά» στη υγεία του, δεν είχε αναρρώσει. Αν είχε αναρρώσει, γιατί να μην επιστρέψει στη στεγαστική δομή όπου έμενε για χρόνια; Αν και είναι πολλοί που, μολονότι έχουν αναρρώσει, έχουν, ωστόσο, ανάγκη ψυχοκοινωνικής στήριξης και στέγασης και, παρ΄ όλα αυτά, πετιούνται στο δρόμο.
Γίνεται, λοιπόν, εν προκειμένω, ένα εξιτήριο που ισοδυναμεί με το πέταγμα στο δρόμο και, ταυτόχρονα, ειδοποιείται η αστυνομία να τον συλλάβει, βάζοντας, με τον πιο ανάγλυφο και ανενδοίαστο τρόπο, την ψυχιατρική να λειτουργεί ως αυτό από το οποίο διακήρυσσε ότι, δήθεν, προσπαθούσε ν΄ αποδεσμευτεί, προκειμένου να είναι πρωτίστως θεραπευτική (και όχι πρωτίστως φυλακτική και ελεγκτική): δηλαδή, του κανονικού κολαούζου του «νόμου και της τάξης», της αστυνομίας.
Ο ασθενής μεταφέρθηκε απευθείας στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού (ΨΚΚ) χωρίς να έχει προηγηθεί η διαδικασία που απαιτείται ώστε κάποιος να μεταφερθεί εκεί. Απλώς, από το ένα ψυχιατρείο στο άλλο. Σαν ένας σάκος προς μεταφορά. Υπήρξε το κριτήριο ότι ο ασθενής «έγινε καλά» (ότι δεν είχε πια ανάγκη νοσηλείας, ούτε ψυχοκοινωνικής στήριξης, στεγαστικής δομής κλπ) ώστε να βγει έξω και, ως παρεπόμενο, να εκτίσει και την ποινή του, ή λειτούργησαν τελείως αντιδεοντολογικά με το να κάνουν εξιτήριο σ΄ έναν ασθενή που «δεν ήταν καλά» και χρειαζόταν περαιτέρω θεραπευτική αντιμετώπιση, προκειμένου να ξεφορτωθούν κάποιον με τον οποίο δεν ήθελαν (ενώ έπρεπε να ήταν το καθήκον τους) ν΄ ασχοληθούν; . Αν ήταν «καλά» και γι΄ αυτό πήρε εξιτήριο, γιατί να μη μεταφερθεί σε κανονικό κελί και τον πήγαν στο ΨΚΚ; Αλλά, όπως έγινε γνωστό και από το ΨΚΚ, δεν θεωρούν, και αυτοί, ότι θα τον κρατήσουν μόνιμα εκεί καθώς, ενόψει ενδεχόμενων διαδικασιών για το «ακαταλόγιστο» σε σχέση με το προ ετών «αδίκημά» του, είναι πολύ πιθανό να τον επιστρέψουν στο ΨΝΑ (!)
Η ψυχιατρική πρακτική που οδήγησε σε αυτό το συμβάν δεν είναι παρά μια ακραία έκφραση μιας παγιωμένης, τα τελευταία χρόνια, ψυχιατρικής «θεωρίας και πράξης» να πετάνε στο δρόμο αυτούς που δεν θέλουν να περιθάλψουν γιατί έχουν πολύπλοκες ανάγκες, οι οποίες απαιτούν πολύπλοκες προσεγγίσεις και δεν είναι «διαχειρίσιμοι» ούτε μέσω του κυρίαρχου κατασταλτικού μονόδρομου του ψυχοφαρμάκου. Είναι τη δική της αδυναμία και ανικανότητα που φορτώνει η κυρίαρχη ψυχιατρική στον ασθενή, τον οποίο κατασκευάζει ως «ανίατο», ως μη επιδεχόμενο «βελτίωσης». Γιατί αυτή η ψυχιατρική δεν ξεπέρασε ποτέ τον δικό της «διπολισμό» ανάμεσα, από τη μια, σε μια έννοια «θεραπείας», η οποία ανάγεται στο «να κρατάμε τους πάντες μέσα στην επικρατούσα κοινωνική τάξη και στους ορισμούς που αυτή δίνει για το πραγματικό και το κανονικό», και, από την άλλη, στην εκμηδένιση, η οποία αποσκοπεί στην «απόρριψη, στον εξοβελισμό και, εν τέλει, στην εξόντωση οποιουδήποτε είναι (ή ωθείται) εκτός αυτής της τάξης».
Και ξέρουμε πού αυτή η λογική και πρακτική της απόρριψης έχει οδηγήσει, σ΄ όλη τη διαδρομή του 20ου αιώνα – την μοίρα των ψυχικά πασχόντων με την αντιμετώπισή τους ως «ζωές ανάξιες να ζουν», όταν διαμορφώνονταν οι ευνοϊκές προς την εξόντωση κοινωνικοπολιτικές συνθήκες.
Τι διαφέρει η τρέχουσα κουλτούρα και η πρακτική (στο 9ο ΨΤΕ και παντού αλλού) της «απαλλαγής» από τους «πλεονάζοντες χρόνιους ασθενείς» (που η ίδια η ψυχιατρική, όπως συλλαμβάνεται και ασκείται, δημιούργησε) από την εξορία, στη δεκαετία του 50 και μετά, ασθενών, από το Δαφνί και αλλού, για τη Λέρο – πάντα με τη υπογραφή των ψυχιάτρων;
Σήμερα, ένα μεγάλο μέρος των αστέγων της πόλης είναι άτομα με σοβαρά προβλήματα, μεταξύ άλλων, και ψυχικής υγείας, άτομα που η κυρίαρχη ψυχιατρική τα έχει απορρίψει από την όποια παροχή θεραπευτικής και αποκαταστασιακής φροντίδας. Λειτουργώντας στη βάση των νεοφιλελεύθερης κοπής πρακτικών που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν την λογιστικού χαρακτήρα μείωση των ημερών νοσηλείας, απλώς για την μείωση του κόστους (στη βάση των ΚΕΝ – Κλειστών Ενοποιημένων Νοσηλίων, κλπ), με το πέταγμα των ασθενών στο δρόμο, χωρίς καμιά μέριμνα για μετανοσοκομειακή φροντίδα, ψυχοκοινωνική αποκατάσταση, στέγαση κλπ.
Η παράδοση του προαναφερόμενου ασθενή από το 9ο ΨΤΕ στην αστυνομία είναι μέρος αυτής της λογικής, η οποία, μάλιστα, εκφράστηκε ανάγλυφα με την πρώτη πράξη της ανάληψης του τμήματος από το νέο διευθυντή του, που ήταν το κλείδωμα της πόρτας – μιας πόρτας ανοιχτής για 16 χρόνια, από τη μέρα της ίδρυσης και λειτουργίας του τμήματος. Αλλά, όπως έχει λεχθεί, «κλειστές πόρτες, κλειστά μυαλά» και, όλα όσα ακολούθησαν, αυτονόητα.
Ως Πρωτοβουλία ‘Ψ’ δεν θ΄ αφήσουμε αυτό το συμβάν να περάσει στα σιωπηλά. Εκτός από την ενημέρωση όλων των αρμόδιων φορέων, σωματείων σχετικών με την ψυχική υγεία, κοινωνικών συλλογικοτήτων, θα το κοινοποιήσουμε και σε θεσμικούς φορείς, όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, η Επιτροπή Προστασίας των Δικαιωμάτων Ατόμων με Προβλήματα Ψυχικής Υγείας, και ακόμα, και σε αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς και Επιτροπές Δικαιωμάτων.
Και, παράλληλα με όλα αυτά, απαιτούμε την άμεση επιστροφή του εν λόγω ασθενή στη στεγαστική δομή στην οποία κατοικούσε, με όλη την αναγκαία ψυχοκοινωνική στήριξη του ίδιου και της στεγαστικής δομής συνολικά.
Για την βάναυση καταπάτηση των όποιων απαράγραπτων δικαιωμάτων του, με τις όποιες συνέπειες αυτή είχε στην ψυχική του υγεία, καθώς και για τα όποια ζητήματα που σχετίζονται με την τήρηση της επαγγελματικής δεοντολογίας προκύψουν, θα υπάρξει, στο βαθμό που καταστεί αναγκαίο, η δέουσα νομική παρέμβαση.
Όσα χρόνια έζησα στη Θεσσαλονίκη, δεν έχανα με τίποτα το Φεστιβάλ. Τις μέρες εκείνες, περνούσα ώρες μπροστά στη μεγάλη οθόνη που μου άνοιγε νέους ορίζοντες. Φέτος, λόγω της διαμορφωμένης κατάστασης μπορώ να δω, όπως κι εσείς, με μια απλή εγγραφή κι απολύτως δωρεάν, όποια ταινία μ’ ενδιαφέρει στον υπολογιστή μου από εδώ. Κι αυτό έκανα χτες βράδυ.
Παρακολούθησα λοιπόν το σπουδαίο αφιέρωμα στον ποιητή Νίκο Καρούζο που σας προτείνω κι από ‘δω να μη χάσετε, αλλά και το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ της Atieh Attarzadeh , που αφορά ένα αμφιλεγόμενο σχέδιο γάμου μεταξύ χρονίων ψυχικά πασχόντων (κάποιοι εξ’ αυτών είναι άστεγοι κι έχουν πάρει τη διάγνωση της σχιζοφρένειας), νοσηλευομένων στο Ehsan House. Ένα ίδρυμα μη-κρατικό, μη-κερδοσκοπικό (Charitable Institute for Protecting Social Victims), κοντά στην Τεχεράνη, για το οποίο βρήκα εδώ κάποιες πληροφορίες.
Τα υπέρ και τα κατά αυτού του σχεδίου, αναφέρονται απ’ τους ίδιους τους εργαζόμενους στο ίδρυμα κι έτσι δεν χρειάζεται να σας γράψω περισσότερα εγώ. Θ’ αναφέρω μόνο, ότι φυσικά σε οτιδήποτε νέο προτείνεται, υπάρχει συνήθως κριτική απ’ το κατεστημένο σύστημα. Δεν είναι η πρώτη φορά που το βλέπουμε αυτό. Και συνήθως η κριτική γίνεται από ‘κείνους ακριβώς, που δεν έχουν κάνει τίποτα για να λύσουν ένα ήδη υπάρχων πρόβλημα. Θα δείτε σε κάποια στιγμή το διευθυντή που είχε αυτή την ιδέα, να το λέει. Απ’ την άλλη, κάποια «πειράματα» χρειάζονται πολλή σκέψη ειδικά αν έχουν έντονο το στοιχείο του ελέγχου ενώ επικαλούνται τη λέξη «δικαίωμα» και θα καταλάβετε γιατί, παρακολουθώντας όσα διαδραματίζονται στην ταινία.
Εγώ δε στάθηκα πάντως, για να πω την αλήθεια, μόνο στα ερωτήματα που εγείρει το συγκεκριμένο σχέδιο. Αυτό το ντοκιμαντέρ μας δίνει την ευκαιρία να δούμε τις προσωπικές διαδρομές κάποιων ανθρώπων, ανδρών και γυναικών, που κατέληξαν στο ψυχιατρείο, τον τρόπο που τους αντιμετώπισαν κι αντιμετωπίζουν και σήμερα οι οικογένειές τους, την ιδρυματική λειτουργία του χώρου όπου νοσηλεύονται, το πώς δομούνται κι ιεραρχούνται αντίστοιχα κι οι σχέσεις των ειδικών, το περιθώριο λόγου των ίδιων των ενδιαφερομένων, ακόμη και το πως γίνονται ομαδικές ή ατομικές συνεδρίες, τι συμβαίνει με τη φαρμακοθεραπεία κ.α.
Στο πατριαρχικό Ιράν, που κι άλλες φορές μ’ έχει απασχολήσει όπως θα ξέρετε ήδη αν επισκέπτεστε συχνά αυτό το blog, κάποια πράγματα που θα δείτε δεν φανταζόμουν ότι μπορούν να συμβούν κι άλλα ήταν όπως ακριβώς τα περίμενα. Θα κάνετε όσοι είστε του Ψ χώρου και τις δικές σας συγκρίσεις εξάλλου, αναπόφευκτα. Γι’ αυτό έχει νόημα να το δείτε και να βγάλετε τα συμπεράσματά σας.
Μια απ’ τις σκηνές πάντως, επαναφέρει το γνωστό ερώτημα της κλειστής ή ανοιχτής πόρτας. Τον ίδιο διάλογο θα μπορούσατε να παρακολουθήσετε και στην Ελλάδα. Μα τον ίδιο ακριβώς. Πράγμα που δείχνει αν μη τι άλλο, πόσο παγιωμένες είναι κάποιες αντιλήψεις και πόσο ισχυρά τα στερεότυπα για την ψυχική δυσφορία, ανεξαρτήτως συνόρων, δυστυχώς.
Επιτρέψτε μου μόνο, να κάνω μια μικρή παρένθεση και να γράψω επίσης δυο λόγια για μια ακόμη ταινία με πρωταγωνιστή άτομο διαγνωσμένο με διπολική διαταραχή, που είδα πρόσφατα απ’ το Ιράνflix, το πρόγραμμα προβολής δηλαδή ταινιών, που πραγματοποιεί το Μορφωτικό Κέντρο της Πρεσβείας της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν κι ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Στη χώρα όπου οι ταινίες γυρίζονται «Στο όνομα του Θεού», δεν είδα να τρέχουν οι συγγενείς τον πάσχοντα Χοσρόη, όπως είναι το όνομα του ήρωα, στους μουλάδες ή να του δίνουν να καταπιεί στίχους απ’ το Κοράνι διαλυμένους σε νερό. Θα συμβαίνουν κι αυτά ενδεχομένως (για να μη γράψω οπωσδήποτε και φανώ απόλυτη, ενώ δεν έχω πλήρη εικόνα της κατάστασης στη χώρα), σε επαρχιακές περιοχές, αλλά δεν συμβαίνουν μόνο αυτά, όπως άλλωστε βλέπουμε και στο ντοκιμαντέρ της Atieh Attarzadeh, πράγμα που δεν είναι λίγο.
Κι είναι καλή αφύπνιση η ταινία που σας προανέφερα κι έχει τίτλο «Ο αδερφός μου ο Χοσρό» και για τα δικά μας στερεότυπα, σχετικά με τις ισλαμικές χώρες. Αντιθέτως είδα συγγενείς να κάνουν μεγάλη προσπάθεια να καταλάβουν, να στηρίξουν και κυρίως να κρατήσουν εκτός ψυχιατρείου τον συγγενή τους. Κι όχι μόνο συγγενείς, αλλά δε θα γράψω περισσότερα για την περίπτωση που θα καταφέρετε να δείτε την ταινία και τότε θα δείτε ποιες συγκρούσεις αναδύονται. Πραγματικά ήταν μια ευχάριστη έκπληξη πάντως και μπράβο για τα μηνύματα, αν μη τι άλλο, που περνάει με τόση ευαισθησία και διακριτικότητα o σκηνοθέτης Ehsan Biglari.
Κλείνοντας τώρα την ανάρτηση αυτή κι επιστρέφοντας στο ντοκιμαντέρ «Σχέδιο γάμου», θα γράψω καταληκτικά ότι η σκηνοθέτιδα ήθελε να δείξει μεταξύ άλλων ότι όλ@ αναζητούμε την αγάπη κι έχουμε δικαίωμα να βιώνουμε συναισθηματική ασφάλεια, πληρότητα, ικανοποίηση. Ας το έχουμε κι αυτό κατά νου.
Μεγάλο το ευχαριστώ μας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, που μας δίνει την ευκαιρία να δούμε, να μάθουμε και να σκεφτούμε.-
Δεν αποτελούν έκπληξη, οι με ταχύτατα αντανακλαστικά «αντιδράσεις» του ΣΥΝΟΨΥΝΟ, του Συλλόγου εργαζομένων του Δαφνιού και της ΕΨΕ*, όσον αφορά στους περιορισμούς που επιβάλλονται σε ψυχιατρικές κλινικές γενικών και ειδικών νοσοκομείων, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο/δημοσίευμα μέλους της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές. Θα μπορούσε κανείς να τις αποδώσει και στην απουσία μιας νηφάλιας , και εστιασμένης στον νοσηλευόμενο γενικής πολιτικής , ή στον φόβο, που στοχευμένα ταξιδεύει σε κάθε γωνιά του σώματός μας, αν αυτή δεν ήταν η μόνιμη γραμμή άμυνας όταν, για οποιοδήποτε λόγο, ταράζονται τα λιμνάζοντα ύδατα της ψυχιατρικής κοινότητας.
Κι όπως σε όλες τις σχετικές ανακοινώσεις τους, έτσι και σε αυτές, κυρίαρχα επιχειρήματα, συνήθως, είναι η επίκληση «καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης», είτε λόγω «επικινδυνότητας» είτε λόγω “προστασίας του καλού των ασθενών”. Η επένδυση του ρόλου των επαγγελματιών με ιδιότητες ήρωα που “πολεμά σε επικίνδυνες συνθήκες” (στην προκειμένη και με τον «αόρατο κίνδυνο» του ιού, επιπλέον), θα μπορούσε να είναι πειστικό επιχείρημα, για την “ιερή” αγανάκτηση που εκφράζεται, ειδικά τώρα που οι υγειονομικοί καλούνται να είναι στην πρώτη γραμμή, αν δεν ήταν “copy paste” της κεντρικής ιδέας ανακοινώσεων του παρελθόντος που εκδίδονται για να καταγγελθούν οι καταγγέλλοντες τις συνθήκες , εγκλεισμού και περιορισμών, που επικρατούν , τόσο σε ψυχιατρικά νοσοκομεία, όσο και σε ψυχιατρικές κλινικές γενικών νοσοκομείων και σε πολλές εξωνοσοκομειακές δομές.
Το ερώτημα είναι γιατί; Τι είναι αυτό που θορύβησε τόσο; (αφού λίγο πολύ αυτά είναι γνωστά, όπως οι ίδιοι οι σύλλογοι παραδέχονται). Γιατί , το συγκεκριμένο κείμενο, αποτέλεσε, σε τόσο μεγάλο βαθμό, απειλή ώστε να ψάχνουν “λέξη – λέξη” να βρουν “Το Σφάλμα», “Την Λέξη», “Την Φωτογραφία» από όπου, η κρεμασμένη από τα μαλλιά της, εδώ και χρόνια, αξιοπρέπεια της Ψυχιατρικής κοινότητας ψάχνει να διασωθεί;
Αναζητώντας τι; Μα τι άλλο από έναν “εξωτερικό εχθρό”, που επιβουλεύεται την αδιατάρακτη λειτουργία του ψυχιατρικού συστήματος, που «δουλεύει ρολόι», όταν τα στόματα μένουν κλειστά, και τώρα μάλιστα και με “μάσκες προστασίας”. Έναν «εξωτερικό εχθρό», που δεν έκανε τίποτα άλλο από το να καθρεφτίσει την αγωνία αρκετών ανθρώπων, νοσηλευομένων και εργαζόμενων που έχουν περιγράψει τις εμπειρίες τους από πολλά διαφορετικά πλαίσια ψυχιατρικής νοσηλείας.
Έσπευσαν λοιπόν, κατά το γνωστό «όποιος έχει την μύγα …», να αντιδράσουν ο σύλλογος εργαζομένων του ΨΝΑ και ο ΣΥΝΟΨΥΝΟ, (Σύλλογος Ψυχιατρικών Νοσηλευτών) , όπου τα κύρια ζητήματα στα οποία τοποθετείται, παραδοσιακά ως σήμερα, είναι για το τι » καθήκοντα ΔΕΝ έχουν οι ψυχιατρικοί νοσηλευτές», διαχωρίζοντας ταυτόχρονα, σε πολλές περιπτώσεις, τη θέση τους από όλους τους άλλους συναδέλφους τους, και στο πόσο “επικίνδυνοι είναι οι ψυχικά πάσχοντες”.Για να καταλήξουμε σε αυτούς που πραγματικά παίρνουν τις αποφάσεις στις διάφορες κλινικές, δηλαδή στους ψυχιάτρους (υπό την αιγίδα, πάντα, της επιστημονικής τους εταιρίας ΕΨΕ) και στις διευθύνσεις των κλινικών.
Θα ήταν εξαντλητικό να ασχοληθούμε λεπτομερώς με κάθε μια από αυτές τις αιτιάσεις που αναφέρονται στα κείμενα* τους. Θα μείνουμε στην ουσία την οποία εμμέσως παραδέχονται και οι ίδιοι.
Στις περισσότερες ψυχιατρικές κλινικές, για να μην πούμε με βεβαιότητα σε όλες, η καταπάτηση δικαιωμάτων αποτελεί δομικό στοιχείο της ίδιας της λειτουργίας τους σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορούν πια να διακρίνουν τι σημαίνει καταπάτηση ανθρώπινου δικαιώματος, καθώς θεωρείται καθημερινή “ιατρική πρακτική για το καλό του ασθενή που δεν γνωρίζει ποιο είναι το καλό του” .
.
Πως λοιπόν να μην θεωρούν δεδομένα «ως μέτρα προστασίας»… Το ότι σε πολλές κλινικές δεν δίνεται το κινητό τηλέφωνο ούτε για λίγη ώρα μέσα στη μέρα, και το ότι δεν επιτρέπονται ντελίβερι (άλλοτε ως γενική απαγόρευση και άλλοτε ανά κλινική). Το ότι για κάποιους ασθενείς διατάσσεται περιορισμός επί κλίνης , περισσότερο από πριν για να μην κυκλοφορούν πολύ , «για το καλό τους φυσικά”, και που ίσως θα τους συναντούσαμε δεμένους και μπροστά σε τηλεοράσεις για να ψυχαγωγούνται ενόσω περιορίζονται . Το ότι ασθενείς, που είναι πιο υπευθυνοποιημένοι, και θα μπορούσαν να μετακινηθούν με το αντίστοιχο έγγραφο ή SMS (με την ένδειξη πχ SUPERMARKET ή Τράπεζα ), όπως όλοι μας, απαγορεύεται να το κάνουν;
Δεν καταλαβαίνουμε πως όλα αυτά, μαζί με τις κλειστές, παραδοσιακά, πόρτες και τις περαιτέρω απαγορεύσεις, προστατεύουν με οποιοδήποτε τρόπο τους νοσηλευόμενους, τους φιλοξενούμενους σε δομές και τους εργαζόμενους. Όταν, π.χ , είναι γνωστό ότι η μαζική διαχείριση των αναγκών, σε συνθήκες στρατωνισμού, με καθαρά πρακτικούς όρους, δεν είναι μόνο ψυχολογικά επιβαρυντική αλλά και επικίνδυνη κατάσταση ως προς την πιθανότητα γρήγορης μετάδοσης της οποιαδήποτε μολυσματικής ασθένειας και ιού. Πολύ περισσότερο από την όποια μετακίνηση σε ανοιχτούς χώρους, προαύλια κλπ. Και ας θυμίσουμε τις συνθήκες, μαζικής διαχείρισης των αναγκών, που κατά κανόνα επικρατούν σε όλους αυτούς τους χώρους, για όσους προκλητικά τις “αγνοούν”.
Χώροι κλειστοί (για αποφυγή αποδράσεων κλπ), κοινόχρηστα σαλόνια και τραπεζαρίες, που συχνά δεν αερίζονται καλά. Πόσιμο νερό από κοινόχρηστους ψύκτες. Χώροι ατομικής υγιεινής, κοινόχρηστοι, όπου ακόμη και σφουγγάρια μπορεί να είναι εκτεθειμένα για κοινή χρήση από τον οποιοδήποτε νοσηλευόμενο “μπερδευτεί” (ενόσω είναι σε σύγχυση ή καταστολή). Καμία ειδική φροντίδα για εκπαίδευση στην ατομική φροντίδα και προστασία για τους ασθενείς καθώς και άμεση πρόσβαση σε είδη ατομικής υγιεινής (πχ συχνό πλύσιμο χεριών, απολυμαντικά, αναλώσιμα χαρτικά κλπ). Κοινόχρηστα τηλέφωνα όπου οι ασθενείς, στερημένοι από το προσωπικό τους κινητό, συνωστίζονται γύρω από αυτά για το ποιος θα πρωτομιλήσει. Ασθενείς κατεσταλμένοι και περιορισμένοι επί κλίνης, που μπορεί να παραμένουν χωρίς επαρκή φροντίδα όσον αφορά την ατομική τους υγιεινή εξαιτίας του ότι αδυνατούν να αυτοεξυπηρετηθούν, να βοηθηθούν από συγγενείς (ενώ στα γενικά νοσοκομεία επιτρέπεται η παρουσία τους, υπό όρους , ακόμη και τώρα) ή γιατί το προσωπικό δεν είναι επαρκές.
Τα παραδείγματα είναι ατελείωτα, και υπάρχουν παντού , για το πως τα δήθεν μέτρα προστασίας που λαμβάνονται δεν προστατεύουν τελικά κανένα, ούτε ασθενείς, ούτε εργαζόμενους. Και ανάλογες συνθήκες, και πολύ χειρότερες, ισχύουν και στις ιδιωτικές κλινικές , όπου, πρόσφατα, εμφανίστηκαν δεκάδες κρούσματα. Για αυτό, και η υποκριτική αναζήτηση του «σε ποιους αναφέρεται το κείμενο καταγγελίας», σε μία απάντηση οδηγεί: “να κοιταχτούν όσοι αποφασίζουν και επικροτούν τέτοιους περιορισμούς στον καθρέφτη”.
Και στο ερώτημα, αν θα μπορούσε τα πράγματα να είναι διαφορετικά, η απάντηση είναι ναι! Θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αρκεί όλοι όσοι αισθάνονται προσβεβλημένοι από την ανάδειξη της πραγματικότητας, να έμπαιναν σε μία ειλικρινή συζήτηση προς αυτή την κατεύθυνση, αντί, ωσάν “υπερήφανοι καβαλάρηδες του Κορωνοϊού”, να επιθεωρούν το ταχύτατο χτίσιμο νέων “Τειχών”, σαν έτοιμοι από καιρό. Και αυτός είναι ο πραγματικός κίνδυνος, γιατί τα Τείχη εύκολα χτίζονται, δύσκολα γκρεμίζονται. Και ενάντια σε αυτό τον κίνδυνο πολεμάμε και θα συνεχίσουμε να πολεμάμε…
Από την Κυριακή (5/4) ο προσφυγικός πληθυσμός που διαβιεί στο camp στην περιοχή της Μαλακάσας έχει μπει σε καραντίνα λόγω της ύπαρξης κρουσμάτων κορωνοϊού .
Μάλιστα ενώ υπάρχει ενισχυμένη δύναμη της αστυνομίας περιμετρικά του στρατοπέδου ώστε κανείς να μην μπορεί να μπει και να βγει , η ΤΡΕΝΟΣΕ έχει οδηγίες να μην σταματάει το τρένο στην Μαλακάσα, ως άλλη μία απόδειξη από τις δεκάδες πλέον σε αυτή την χώρα, για την ρατσιστική αντιμετώπιση των προσφύγων.
Χωρίς να παραβλέπουμε τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και πριν την περίοδο του κοροναϊού , που απορρέουν από το στρατοπεδισμό ανθρώπων που ήρθαν στην χώρα για να προστατευθούν από τον πόλεμο και την οικονομική καταστροφή στις πατρίδες τους, ενώ η μόνη λύση είναι να βρουν αυτοί οι άνθρωποι την στέγαση, εργασία και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που δικαιούται κάθε άνθρωπος με δικαιώματα, όπως αυτά ορίζονται από το εθνικό και διεθνές δίκαιο.
Υπάρχει πολύ μεγάλη ανάγκη στήριξης των ανθρώπων που πλέον ζουν έναν εγκλεισμό μέσα στον εγκλεισμό και ειδικότερα των νεότερων μελών , δηλαδή έναν αριθμό 500 παιδιών όπου η ελπίδα για μία καλύτερη ζωή , αυτή την στιγμή είναι ζωγραφισμένη μόνο στα μάτια τους.
Αν για τον υπόλοιπο γενικό πληθυσμό το μέτρο του «μένουμε σπίτι» έχει μία πολύ μεγάλη δυσκολία όπου ειδικά “spots” , αλλά και οδηγίες από ψυχολόγους και άλλες ειδικότητες επιστρατεύονται ώστε να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες που απορρέουν από αυτό, η οδηγία «μένουμε στο κοντέινερ» φαντάζει απλά ως βασανιστήριο.
Η «Πρωτοβουλία για ένα πολύμορφο κίνημα στην ψυχική υγεία» αποφάσισε να μαζέψει υλικά όπως μπλοκ, χρώματα, μολύβια, ξύστρες, γόμες, παζλ, και αλλά και παιχνίδια για παιδιά όλων των ηλικιών, ώστε να βοηθήσει ένα πληθυσμό που πραγματικά σε τίποτα δεν φταίει , να αντιμετωπίσει το χρόνο που «έχει παγώσει», όπως πολύ καλά ξέρουμε μέσα στις ιδρυματικές συνθήκες που ζουν, πόσο μάλλον όταν καλείται να αντιμετωπίσει και τα επιπλέον περιοριστικά μέτρα που του έχουν επιβληθεί λόγω της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί .
Αν διαθέτετε υλικά ζωγραφικής , παιχνίδια που δεν χρειάζεστε ή έχετε την δυνατότητα να αγοράσετε σε supermarket , που αυτή την στιγμή με βάση τα μέτρα είναι ανοιχτά και έχουν τέτοια είδη , επικοινωνήστε με την «Πρωτοβουλία» στο protovoulia.psy@gmail.com ή στο τηλέφωνο 6981720680 (κατά προτίμηση με SMS ώστε να σας καλέσουμε εμείς) για συνεννόηση για την παραλαβή τους.
Μια πρώτη απόπειρα πλοήγησης στη νέα στροφή της νεκροπολιτικής. Από συζητήσεις με φίλους/ες, και συντρόφους/σσες… από ημερολόγια και βιβλία που ξεφύλλισα για να σταθώ όρθιος… Ανάγκη για αλληλεγγύη και άνοιγμα στην εποχή που, όπως λέει και ο Raul Vaneigham, «έξω το φέρετρο, μέσα η τηλεόραση, το παράθυρο ανοιχτό σε έναν κλειστό κόσμο!» Παράθυρα ανοικτά κόσμος κλειστός.. Καιρός για μοίρασμα…
Mέσα στον φόβο και στις υποψίες, με ταραγμένο νου και τρομαγμένα μάτια, λυώνουμε και σχεδιάζουμε το πώς να κάμουμε για ν’ αποφύγουμε τον βέβαιο τον κίνδυνο που έτσι φρικτά μας απειλεί. Κι όμως λανθάνουμε, δεν είν’ αυτός στον δρόμο ψεύτικα ήσαν τα μηνύματα (ή δεν τ’ ακούσαμε, ή δεν τα νοιώσαμε καλά). Άλλη καταστροφή, που δεν την φανταζόμεθαν, εξαφνική, ραγδαία πέφτει επάνω μας, κι ανέτοιμους — πού πια καιρός — μας συνεπαίρνει.
Κωνσταντίνος Καβάφης «Τελειωμένα»
Περπατάς και μια κυρία σταματάει. Κρατάει τη μάσκα της και με αυτήν και την ανάσα της. Σε χωρίζουν δύο μέτρα αλλά την βλέπεις δεν αναπνέει. Το είπε και ο πρωθυπουργός: «να περπατάτε σαν να έχετε ήδη τον ιό και δεν πρέπει να τον μεταφέρετε σε άλλους». Ανοίγεις τον υπολογιστή και σε δευτερόλεπτα νιώθεις ένα μικρό γαργαλητό στο λαιμό και ήπιο ξηρό βήχα. Τον κλείνεις και μαζί του και τις ιστοσελίδες που μετράνε νεκρούς και σπέρνουν μηνύματα κοινωνικού κανιβαλισμού και λίγο μετά το γαργαλητό υποχωρεί. Αν σήμερα κάποιοι διαπιστώνουν πως το φτάρνισμα ενός Κινέζου, προκαλεί κατάρρευση στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης κι όλοι μιλάνε για χαοτικά συστήματα, πώς γίνεται να μην υποψιαζόσαστε πως ίσως το κράτημα στην ανάσα ενός ανθρώπου προκαλεί βήχα σε κάποιον άλλο… Εξωτερικεύουμε το θάνατο, εσωτερικεύουμε την αρρώστια, κινούμαστε στην καλύτερη περίπτωση ως άρρωστοι και στη χειρότερη ως ζωντανοί νεκροί. Η εδώ και μερικές δεκαετίες άνοδος των σχετικών με τα ζόμπι τηλεοπτικών και κινηματογραφικών παραγωγών μοιάζει πλέον κατανοητή: «οι νεκροί ποτέ δεν πεθαίνουν». Ας κοιμηθούμε ήσυχα..
Δύο μέτρα.. Τόσο αντιστοιχούν στον καθένα μας για τη διατήρηση της δημόσιας υγείας. Κι ενώ όλο και πιο πολύ αναγνωρίζεται η συμπλοκότητα των θανατηφόρων προβλημάτων που γεννά η καπιταλιστική μηχανή τόσο πιο γραμμικά είναι τα μέτρα που αναγγέλλονται χωρίς να υπάρχει καμία άλλη φροντίδα ή μέριμνα. Δύο μέτρα… Όμως δεν υπάρχει ούτε ένα μέτρο εδάφους που να είναι αδιάφορο για τον κοινωνικό έλεγχο (για το καλό της δημόσιας υγείας). Αυτό που προς το παρόν μοιάζει σαν «κατάσταση εξαίρεσης» πιθανόν να είναι η επερχόμενη κανονικότητα. «Για το καλό όλων». Δύο μέτρα….και δύο σταθμά. Όσο γρήγορα εφαρμόζονται τα μέτρα απαγόρευσης άλλο τόσο αργά κινείται η προετοιμασία του συστήματος υγείας. Όσο κάποιοι πληρώνουν για ένα τεστ άλλο τόσο άλλοι θα εγκαταλειφθούν στον οικιακό τάφο τους. Δύο μέτρα και δύο σταθμά . Γιατί μπορεί να είναι όλοι ίσοι στον ιό δεν είναι όμως στο σύστημα υγείας και στις υπηρεσίες. Δεν έχουν όλοι τηλεδουλειά για να πληρώσουν το νοίκι τους και τους λογαριασμούς τους. Όσο η ρητορική του πολέμου εισβάλει στην καθημερινότητά μας και όλοι θέλουν να νοιώθουν ήρωες άλλο τόσο απομακρύνεται η ρητορική της αλληλοβοήθειας και της φροντίδας. Όχι από τα μετόπισθεν στο μέτωπο όσο από άνθρωπο σε συνάνθρωπο. Οποιασδήποτε τάξης, φύλου, φυλής και ηλικίας. Τώρα και πάντα.
Αναδεικνύεται ως κεντρική η έννοια της ατομικής ευθύνης όμως αν «η μάθηση δεν είναι μεταφορά πληροφορίας αλλά αποτελεί μια σχεσιακή συναισθηματική και διαλογική διεργασία που περιλαμβάνει, κατ’ ανάγκην, την προσωπική ευθύνη», τότε μάλλον συγχέουμε (και επιδέξια μας προτρέπουν σε αυτό) την υπακοή σε κρατικές ντιρεκτίβες με την προσωπική ευθύνη. Ο Giorgio Agamben από την Ιταλία είπε λίγες μέρες πριν: «Η γυμνή ζωή –και ο φόβος μην την χάσουν– δεν είναι κάτι που ενώνει τους ανθρώπους, αλλά τους τυφλώνει και τους χωρίζει. Τα άλλα ανθρώπινα πλάσματα… εκλαμβάνονται τώρα μόνον ως δυνητικοί μεταδότες της μόλυνσης που πρέπει πάση θυσία να αποφεύγονται και από τους οποίους πρέπει να τηρείται απόσταση τουλάχιστον ενός μέτρου. Οι νεκροί –οι νεκροί μας– δεν έχουν το δικαίωμα μιας κηδείας και δεν είναι σαφές τι γίνονται τα πτώματα των αγαπημένων μας προσώπων. (…) Τι απογίνονται οι ανθρώπινοι δεσμοί σε μια χώρα που εξοικειώνεται με το να ζει με έναν τέτοιο τρόπο, ποιος ξέρει για πόσον καιρό; Και τι πράγμα είναι μια κοινωνία που δεν έχει άλλη αξία από εκείνη της επιβίωσης;»
Ενδεικτικό παράδειγμα πως σε όλο τούτο το συναισθηματικό, ψυχολογικό φορτίο των από τα κάτω, η απάντηση που μέχρι σήμερα έχει δοθεί (από τα πάνω) είναι το «πρωτοποριακό σύστημα ψυχιατρικής». Μια καλή δηλαδή ευκαιρία να προωθηθεί γρήγορα και στα μουλωχτά η 5G τεχνολογία παρά τις εκκλήσεις επιστημόνων (μάλλον όχι τόσο πειστικών όσο των επιδημιολόγων) για αναστολή της ανάπτυξης των δικτύων 5G έως ότου οι πιθανοί κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον να έχουν διερευνηθεί πλήρως από επιστήμονες ανεξάρτητους από τη βιομηχανία. Ποια όμως είναι η σχέση επιστήμης και κοινωνίας τελικά; Παρακαλάμε για περισσότερη τεχνολογία και τα αφεντικά θα την φέρουν αλλά έχει κανείς αναρωτηθεί σχετικά με την επίδραση στις ανθρώπινες σχέσεις και το νέο είδος «σχετίζεσθαι» που πιθανόν αυτή «θα παράξει» ειδικά με την απόσταση ως τρόπος να είσαι συναισθηματικά κοντά με τον άλλο, να του δείξεις το νοιάξιμό σου. Τρόπος που συμπυκνώνεται στην πρόταση «όσο πιο πολύ σε νοιάζομαι, τόσο πιο μακριά σου μένω»;
Ακόμα και η απόσταση πλέον δεν είναι παρά σημείο της απειλής. Ο κίνδυνος είσαι εσύ. Η επίκληση της δημόσιας ασφάλειάς και ειδικά ο τρόπος με τον οποίο αυτή γίνεται από τα δημοσιογραφικά σάιτ πυροδοτεί έναν διαπροσωπικό αλλά ΚΑΙ ενδοατομικό εμφύλιο πόλεμο. Δεν εκπλήσσει κανένα, λέει πάλι ο Agamben, ότι, με τον ιό, γίνεται λόγος για πόλεμο. Τα προβλεπόμενα μέτρα έκτακτης ανάγκης μάς υποχρεώνουν εκ των πραγμάτων να ζούμε σε συνθήκες απαγόρευσης κυκλοφορίας. Αλλά ένας πόλεμος με έναν εχθρό αόρατο που μπορεί να φωλιάζει σε κάθε άνθρωπο είναι ο πιο παράλογος από όλους τους πολέμους. Είναι, στην πραγματικότητα, ένας εμφύλιος πόλεμος. Ο εχθρός δεν είναι έξω, είναι μέσα μας.
Ο εχθρός είναι μέσα μου. Δεν πέρασε μια δεκαετία από την εποχή που μάθαμε πως «μαζί τα φάγαμε» κι η ενοχή επανέρχεται. Σύμφωνα με τον Raul Vaneigem «κατά τη διάρκεια των μεγάλων επιδημιών πανώλης του παρελθόντος, οι άνθρωποι έκαναν μετάνοιες και διακήρυτταν την ενοχή τους μαστιγώνοντας τους εαυτούς τους. Μήπως δεν έχουν και οι διαχειριστές της παγκόσμιας απανθρωποποίησης συμφέρον να πείσουν τους ανθρώπους ότι δεν υπάρχει διέξοδος από την άθλια μοίρα που τους επιφυλάσσεται; Ότι τους έχει μείνει μόνο το μαστίγιο της εθελοντικής σκλαβιάς; Το μόνο που κάνει η τρομερή μιντιακή μηχανή είναι να αναμασά το παλιό ψέμα της ουράνιας, ανεξιχνίαστης, αναπόφευκτης προσταγής όπου το τρελό χρήμα έχει αντικαταστήσει τους αιμοδιψείς και ιδιόρρυθμους θεούς του παρελθόντος.»
Ας δεχτούμε όμως, χάριν της συζήτησης, πως όλα τούτα είναι αναγκαία. Ας δεχτούμε, καλή καρδιά, τα συγκινητικά λόγια του εκπρόσωπου του Υπουργείου Υγείας, Καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα πως «το θαύμα της ιατρικής επιστήμης του 2020 είναι η παράταση της ποιοτικής επιβίωσης αυτών των ατόμων, πολλοί από τους οποίους είναι μανάδες και πατεράδες μας, είναι γιαγιάδες και παππούδες. Η απάντηση είναι πως τιμούμε όλους, σεβόμαστε όλους, προστατεύουμε όλους αλλά κατ’ εξοχήν αυτούς. Δε μπορούμε να υπάρχουμε, ούτε να έχουμε ταυτότητα χωρίς αυτούς.» Ας δεχτούμε πως εναλλακτικές που θα αφορούσαν τη στόχευση στις ομάδες υψηλού κινδύνου δεν υπάρχουν. Αυτό λοιπόν είναι μόνο η ταυτότητά μας; οι παππούδες κι οι γιαγιάδες μας; Βέβαια στην πατρίδα της Θάτσερ ο συμπεριφορικός κοινωνιολόγος Robert Dingwall ως σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης μας προτρέπει να ξεμπερδεύουμε: «Πολλοί αδύναμοι γέροντες θα μπορούσαν να δουν τη λοίμωξη του Covid-19 σαν ένα σχετικά γαλήνιο τέλος, σε σύγκριση, φερειπείν, με το να παραμείνουν για πολλά χρόνια σε άνοια, ή σε σύγκριση με μερικούς καρκίνους.» Άντε γιατί γίναμε πολλοί σε τούτο τον πλανήτη…
Προς το παρόν στα δικά μας μέρη ακόμα σεβόμαστε (;) τους ηλικιωμένους αλλά τούτη η κρίση είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να ξεχάσουμε τους άλλους. Πού είναι λοιπόν η περιβόητη κοινωνική ευθύνη για τους εγκλωβισμένους στη Μόρια και στα υπόλοιπα κλειστά (και επίσημα πλέον) στρατόπεδα συγκέντρωσης; Πού είναι η περιβόητη κοινωνική ευθύνη για τους χιλιάδες άστεγους που δε «θα μείνουν σπίτι»; Πού είναι κοινωνική ευθύνη για τους εγκλωβισμένες γυναίκες σε συνθήκες ενδοοικογενειακής βίας, για τους χιλιάδες ανθρώπους που, όπως αναφέρει μια πρόσφατη μελέτη στο ιατρικό περιοδικό «The Lancet», για τους οποίους «η απομόνωση και η απομόνωση διαρκείας μπορούν να οδηγήσουν σε μετατραυματικό στρες, άγχος, κατάθλιψη, αλλά επίσης σε κόπωση, πτώση ηθικού του κοινού και δημόσια αντίδραση τελικά». Όμως στην αλγοριθμοποιημένη εποχή της καταμέτρησης θυμάτων και κρουσμάτων έννοιες όπως αλληλεγγύη, φροντίδα, απώλεια ελευθερίας, αβεβαιότητα, (αυτό-)φροντίδα από την στιγμή που δεν είναι αριθμοί στην ατζέντα των μίντια δεν προσμετρώνται, τουλάχιστον, όχι μέχρι να γίνουν αυτοκτονία, διάγνωση ψυχιατρική κοκ.
Αντί λοιπόν να αναρωτηθούμε για το πως θα «τιμούμε όλους, σεβόμαστε όλους, προστατεύουμε όλους» καθόμαστε να βομβαρδιζόμαστε από θάνατο με κάθε τρόπο. Νεκροπολιτική. Η ζωή μας, έλεγε ο Χρόνης Μίσισος, μια φορά μάς δίνεται, άπαξ, που λένε, σαν μια μοναδική ευκαιρία: «Τουλάχιστον μ’ αυτή την αυτόνομη μορφή της δεν πρόκειται να ξανα-υπάρξουμε ποτέ. Κι Εμείς τι την κάνουμε ρε, αντί να τη ζήσουμε; Τι την κάνουμε; Τη σέρνουμε από δω κι από κει δολοφονώντας την…Οργανωμένη κοινωνία, οργανωμένες ανθρώπινες σχέσεις. Μα αφού είναι οργανωμένες, πώς είναι σχέσεις; Σχέση σημαίνει συνάντηση, σημαίνει έκπληξη, σημαίνει γέννα συναισθήματος, πώς να οργανώσεις τα συναισθήματα…» Κι όμως τούτα είναι που η κρατική εξουσία ζητάει να οργανωθούν σήμερα από έναν πρωθυπουργό που φιλοδοξεί να μείνει στην ιστορία ως «ο ηγέτης που ωρίμασε βίαια μια απείθαρχη κοινωνία». Είναι όμως τόσο πιθανόν να ωριμάσει μια κοινωνία βίαια όσο πιθανόν είναι να μεγαλώσει ένα λουλούδι αν το τραβήξεις με τανάλια.
Τελικά στο πλαίσιο του σύγχρονου καπιταλισμού μπορεί να μάθαμε να χειριζόμαστε τα συναισθήματά μας πιο δεξιοτεχνικά αλλά αυτό δεν φαίνεται να μας έφερε πιο κοντά (Eva Illouz). Αντί αυτού, πειθαρχημένοι/ες με αίσθημα ατομικής και μόνο ευθύνης, εγκλωβισμένοι/ες σε μια κοινωνία που ζει σε μια διαρκή κατάσταση ανάγκης δεν μπορούμε να μιλάμε για μια ελεύθερη και ώριμη κοινωνία. Μια κοινωνία που έχει θυσιάσει την ελευθερία στους λεγόμενους «λόγους ασφαλείας» έχει καταδικαστεί ακριβώς γι’ αυτό το λόγο να ζει σε μια διαρκή κατάσταση φόβου και ανασφάλειας. Τα αντισηπτικά απλά σφράγισαν μία ήδη αποστειρωμένη στον βωμό της ασφάλειας ζωή;.
Γενικότερα, όλοι θα ανακαλύψουμε ότι, σε τελευταία ανάλυση, δεν υπάρχει κοινωνική ζωή που δεν συνεπάγεται έναν κίνδυνο μόλυνσης, όπως δεν υπάρχει οργανική ζωή που δεν κινδυνεύει από την ασθένεια και τον θάνατο. Και θα βρεθούμε επομένως αντιμέτωποι με ένα βασικό πολιτικό ερώτημα: μέχρι ποιο βαθμό είμαστε διατεθειμένοι να θέσουμε σε κίνδυνο, έστω και ελάχιστο, τη βιολογική μας ασφάλεια για να δειπνήσουμε με έναν φίλο, να αγκαλιάσουμε ένα παιδί ή απλά για να συζητάμε με τους αργόσχολους που ξενυχτάνε στην πλατεία; Σε ποιο ύψος τοποθετούμε τον πήχη πάνω από τον οποίο η ικανοποίησή μας από την κοινωνική συναναστροφή γίνεται για μας προτεραιότητα σε σχέση με την προστασία της υγείας; Από πότε η νομιμότητα έγινε ο οδηγός επιβίωσής μας;
Αν η ατομική ευθύνη δε γίνει προσωπική κι αυτή κοινωνική και άρα νοηματοδοτημένη μέσα από την αλληλεγγύη, το νοιάξιμο για το διπλανό μας αλλά και την αυτο-επιμέλεια θα μπαίνουμε στην αρένα του κοινωνικού κανιβαλισμού και θα σκοτωνόμαστε για λίγο αντισηπτικό σήμερα. όπως για μία δουλειά τα τελευταία χρόνια. Κι έτσι με «καθαρά χέρια» θα κλείνουμε τα μάτια, τη μύτη, το στόμα. Ωριμότητα σημαίνει νηφάλια προσέγγισης της πραγματικότητας, σημαίνει σύμπραξη και όχι τυφλή υπακοή, σημαίνει ανάληψη συνολική ευθύνης μέσα από σχέσεις αλληλεξάρτησης και κατανόησης της τεράστιας συμπλοκότητας μέρος της οποίας είμαστε. Σημαίνει αναζήτηση γνώσης και ενστάλαξη της δημιουργικής αμφισβήτησης, σημαίνει επανεκτίμηση των βασικών αξιών μας.
Υ.Γ. Και μιας και τα γεγονότα μας προλάβανε… και μιας με πολύ θράσος επικαλούνται και τον Καμύ: «Φωνάζω ότι δεν πιστεύω σε τίποτα και ότι όλα είναι παράλογα, μα δεν μπορώ να αμφιβάλω για την κραυγή μου, και πρέπει να πιστεύω τουλάχιστον στη διαμαρτυρία μου. Η πρώτη και μοναδική ολοφάνερη αλήθεια που μου δίνεται έτσι, εντός της παράλογης εμπειρίας, είναι η εξέγερση (…) Η εξέγερση γεννιέται από θέαμα της παραφροσύνης, μπροστά σε μια άδικη και ακατανόητη μοίρα.» (Αλπέρτ Καμύ, Ο επαναστατημένος άνθρωπος).
Λυκούργος Β. Καρατζαφέρης, ψυχίατρος, μέλος της Πρωτοβουλίας ‘Ψ’ και του Δικτύου «Hearing Voices» Aθήνας
