700 χρόνια απ’ το θάνατο του Δάντη: Η επιρροή του στη σύγχρονη κουλτούρα – Μέρος ΙI

Συνεχίζοντας τη χτεσινή ανάρτηση, ας περάσουμε σήμερα να δούμε την επιρροή του Δάντη και των έργων του στη σύγχρονη μουσική, αρχικά. Για να κάνουμε την σύνδεση όμως με το παρελθόν πρώτα, υπάρχει παραπάνω το video με την συμφωνία (Eine Symphonie zu Dantes Divina Commedia), που ο Franz Liszt, ολοκλήρωσε το 1856, εμπνευσμένος από την ανάγνωση της Θείας Κωμωδίας και από τις εικονιστικές αναπαραστάσεις της απ’ τους μεγάλους ζωγράφους της εποχής του. Το έργο ήταν αφιερωμένο στον Wagner, ο οποίος προσπάθησε να τον αποτρέψει απ’ το να μελοποιήσει τον Παράδεισο, σαν αυτό να σηματοδοτούσε την ανθρώπινη αδυναμία απέναντι στην αναπαράσταση του Θείου.

Σας είχα γράψει πάντως σε παλιότερες αναρτήσεις -κι ειδικά σ’ αυτήν-, συμβουλευόμενη με την σειρά μου τις σχετικές πηγές, ότι η Θεία Κωμωδία έτσι κι αλλιώς, διαπνέεται από μουσική, ότι ο πατέρας της Ιταλικής Ποίησης αναφέρει στους στίχους του ονόματα τροβαδούρων (ανδρών αλλά και γυναικών) της εποχής του κ.ο.κ. Έτσι, στις μέρες μας στη γειτονική χώρα, το σύνολο SimoneSorini SYRENARUM μελοποιεί με άκρα φιλολογική επιμέλεια και βέβαια με όργανα της εποχής εκείνης, τα ωραιότερα αποσπάσματα του ποιητικού έργου του Δάντη. Κι ο ράπερ Murubutu (καθηγητής ιστορίας και φιλοσοφίας) όμως, καθώς κι ο ομότεχνός του Claver Gold, φαίνεται ότι βρίσκουν απ’ την ίδια πηγή, τη δική τους έμπνευση κι η Κόλαση ζωντανεύει.

Με εντελώς διαφορετικό ύφος ερμηνεύει στίχους της Θείας Κωμωδίας ο Francesco De Gregori, συνοδευόμενος απ’ την Λαϊκή Ορχήστρα Ambrogio Sparagna. Το καλοκαίρι μάλιστα που μόλις πέρασε, εγκαινίασε στη Ρώμη το “Dante assoluto. E cielo e terra”, το φεστιβάλ δηλαδή που διοργάνωσε το Αρχαιολογικό Πάρκο του Κολοσσαίου. Θαυμάσιο δεν είναι που το ίδιο έργο γίνεται αφορμή για τόσες μελοποιήσεις;

Κι αν νομίζετε ότι κάλυψα αρκετά το θέμα με τόσες αναφορές, ειλικρινά σας λέω πως δεν είναι έτσι. Γιατί ο Υπέρτατος Ποιητής, υπάρχει «στους στίχους και την έμπνευση των τραγουδιών των Guccini, De André, Branduardi και άλλων τραγουδοποιών. Ο στίχος 103 της Κόλασης (…)»Amor che a nullo amato amar perdona», εμφανίζεται για παράδειγμα τόσο σε ένα τραγούδι του Venditti όσο και σε ένα κομμάτι του Jovanotti», όπως διάβασα.

Και βέβαια δεν βρίσκουμε τις επιρροές του έργου του μόνο σε ιταλικά τραγούδια, αλλά και σε αγγλόφωνα ροκ, χέβι μέταλ κτλ, όπως θα μάθετε από εδώ. Για παράδειγμα το τραγούδι «Charon» του King Diamond είναι εμπνευσμένο από τη Θεία Κωμωδία, το «Medusa» των Anthrax, το «Dante’s inferno» του χέβι μέταλ συγκροτήματος Iced Heart, το «Underworld» των Simphony X, κ.α. Αλλά κι οι Radiohead αποτίουν φόρο τιμής στον Dante σε ένα απ’ τα τραγούδια που εμπεριέχονται στο άλμπουμ «Hail to the Thief» με τον εναλλακτικό τίτλο «The Lukewarm», η Loreena Mc Kennitt έχει κυκλοφορήσει το «Dante’s Prayer», οι Tangerine Dream με την σειρά τους το «Ιnferno» (το video clip μάλιστα που βλέπετε παρακάτω έχει πλάνα από μια ταινία που έχει μείνει στην ιστορία), οι Φινλανδοί HIM το «Venus Doom» κτλ. Μια ματιά εδώ βέβαια, θα φανεί χρήσιμη σ’ όσ@ θέλουν να μάθουν ακόμη περισσότερα για τα τραγούδια και τα συγκροτήματα που ασχολήθηκαν με το Δάντη (το άρθρο συμπεριλαμβάνει αναφορές και στην κλασσική μουσική).

Αν όμως, μετά απ όλες αυτές τις ενδεικτικές πληροφορίες, θέλετε να βουτήξετε ακόμη πιο βαθιά στο μουσικό σύμπαν του Δάντη, σας προτείνω συμπληρωματικά κι ένα κείμενο, το οποίο μελέτησα κι εγώ στη διάρκεια μαθήματος που ολοκλήρωσα πρόσφατα για ‘κείνον και ήταν εξαιρετικά χρήσιμο. Για το τέλος, τώρα, κράτησα αυτό, δηλαδή ένα video του Ennio Morricone που διαβάζει Δάντη. Δε θα μπορούσε να λείπει ο Μαέστρος απ’ αυτή την ανάρτηση…

(συνεχίζεται…)

700 χρόνια απ’ το θάνατο του Δάντη: Η επιρροή του στη σύγχρονη κουλτούρα – Μέρος Ι

Αύριο συμπληρώνονται 700 χρόνια απ’ το θάνατο του Δάντη κι όλη τη χρονιά εδώ ανέβαιναν σχετικές αναρτήσεις. Τι απομένει να σας γράψω, λοιπόν; Πολλά. Γιατί ο πατέρας της Ιταλικής Ποίησης και Γλώσσας είναι παρών κι επηρεάζει τη σύγχρονη κουλτούρα (ποπ και όχι μόνο), με τρόπο αξιοθαύμαστο. Τραγούδια βασίζονται στο έργο του, βιβλία αλλά και ταινίες που έχουν τον ίδιο ως πρωταγωνιστή κυκλοφορούν, η μορφή του δίνει έμπνευση σε ζωγράφους, γίνεται graffiti κ.ο.κ. Για να τα δούμε όλα σιγά-σιγά μαζί με λεπτομέρειες κι ας αρχίσουμε με τη λογοτεχνία… Στην Ιταλία λοιπόν κυκλοφορεί μια σειρά ιστορικών θρίλερ του Giullo Leoni, στα οποία ο Δάντης παρουσιάζεται ως ερευνητής εγκλημάτων. Το πρώτο βιβλίο αυτής της σειράς έχει τίτλο «I delittti della medusa» («Τα εγκλήματα της Μέδουσας») και βλέπετε παραπάνω το εξώφυλλο του. Στο «Dear Dante» («Αγαπητέ Δάντη») του Αμερικανού Anthony Maulucci, πρωταγωνιστεί ο John, καθηγητής αναγεννησιακών σπουδών και αμφιφυλόφιλος πατέρας, που ζει στην Τοσκάνη και γράφει ένα βιβλίο για τον Δάντη. Το εξώφυλλο του βιβλίου μάλιστα κοσμεί ο υπέροχος πίνακας που βλέπετε παρακάτω κι είδα από κοντά στο Λούβρο (θα τα γράψω κι αυτά κάποια στιγμή) .

Κυκλοφορούν επίσης κι άλλα βιβλία των οποίων την πλοκή σφραγίζει η προσωπικότητα του Δάντη, όπως το «Dante’s Numbers» του Βρετανού David Hewson («Οι Αριθμοί του Δάντη») όπου στην πρεμιέρα μιας νέας κινηματογραφικής έκδοσης του Dante’s Inferno που λαμβάνει χώρα στους πανέμορφους χώρους της Villa Borghese, διαπράττεται ένα έγκλημα, εξαφανίζεται ένα κειμήλιο και καλείται ο Nic Costa για να βρει τους ενόχους και το παλιότερο της εκλιπούσης Jane Langton, που τιτλοφορείται “The Dante Game: A Homer Kelly Mystery” («Το Παιχνίδι του Δάντη» -Ένα μυστήριο του Homer Kelly»), στο οποίο ο καθηγητής Homer Kelly που διδάσκει σε Αμερικανικό σχολείο Φλωρεντίνων Σπουδών, πρέπει να παραμερίσει τα αναλυτικά του προγράμματα και να γίνει ντετέκτιβ, όταν δολοφονηθεί η Ιταλίδα υπηρέτρια του σχολείου και ο αγαπημένος της.

Όπως ήδη θα καταλάβατε, τέτοιου είδους βιβλία μπαίνουν εύκολα στη λίστα των ευπώλητων κι είναι φυσικό να κυκλοφορούν αρκετά, σε διαφορετικές χώρες αν κι οι υποθέσεις τους όπως είναι αναμενόμενο διαδραματίζονται ως επί το πλείστον, στην Ιταλία. Δε χρειάζεται επομένως ν’ αναφερθώ σ’ άλλα παρόμοια. Καλύτερα να σας γράψω για το «Danteide» του Piero Trellini που διαφέρει εντελώς, μια και ο συγγραφέας του προσπαθεί σ’ αυτό το βιβλίο του που είναι κάτι σαν μυθιστόρημα και περιπέτεια μαζί, να μας δείξει τι είδε, τι άκουσε, τι διάβασε, ο Δάντης στην εποχή του. Γι’ αυτό το σκοπό μελέτησε τα έργα του -ξεκαθαρίζει όμως σε συνεντεύξεις του ότι το τελευταίο που τον ενδιέφερε ήταν να γράψει βιογραφία στην κλασική της μορφή- για να εκδώσει ένα βιβλίο 576 σελίδων πίσω από τις οποίες υπήρχαν 248 φάκελοι που περιείχαν 4953 έγγραφα. Έκανε μεγάλη έρευνα επομένως κι η σύνθεση των επιμέρους κεφαλαίων που έχουν πάντως μοντέρνο ύφος γραφής, γεννήθηκε από τη διασταύρωση χρονικών πηγών, σε συνδυασμό με μελέτες δημογραφίας, βιολογίας, κλιματολογίας, γενεαλογίας, εικονογραφίας, πολεοδομίας, οικονομίας και γεωργίας.

Στην Ιταλία κυκλοφορούν επίσης παιδικά βιβλία με πρωταγωνιστή τον πατέρα της Ιταλικής Ποίησης ( όπως π.χ. το «Il mio amico Dante», της φανταστικής περσόνας Stilton Geronimo), βιβλία για έφηβες κι έφηβους ( π.χ. το «Vai all’Inferno, Dante!» του Luigi Garlando, αλλά και παρωδίες του έργου του όπως αυτή του Toninelli Marcello που τιτλοφορείται «Dante-La Divina Commedia a Fumetti». Κυκλοφορεί επίσης το εικονογραφημένο και πολύ ιδιαίτερο «Inferno» των Franco Nembrini και Gabriele Dell’Otto και το «In cammino con Dante» του πρώτου που είναι καθηγητής λυκείου και κάνει εκλαϊκευμένες και πολύ επιτυχημένες διαλέξεις σ’ όλο τον κόσμο (από τη Σιβηρία ως τη Βραζιλία), προσπαθώντας να κάνει ευρέως γνωστό το Δάντη. Φυσικά υπάρχουν βιβλία που εστιάζουν στις γυναίκες της ζωής του, όπως το ακόλουθο κι άλλα πολλά.

Να πάμε όμως και στα δικά μας, να δούμε μερικές ιδιαίτερες μελέτες (όλες τις εκδόσεις των σχετικών έργων θα τις δείτε εδώ), τις οποίες προσωπικά βρίσκω ενδιαφέρουσες. Η πρώτη είναι αυτή της Federica Ambroso, που απ’ τις εκδόσεις «Ελκυστής», τιτλοφορείται «Από το σκοτεινό δάσος στο εκατόφυλλο ρόδο» κι έχει ως θέμα της την παρουσία του Δάντη στο έργο του Γιώργου Σεφέρη, η δεύτερη αυτή που κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις «Πατάκη» σε μετάφραση-πρόλογο-σχόλια του Στέφανου Μπεκατώρου κι αφορά την παρουσία του Δάντη στο κριτικό έργο του Τ. Σ. Έλιοτ κι η τρίτη αυτή του Διονύση Καψάλη που κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις «Άγρα» όπου «ανιχνεύεται δειγματοληπτικά η παρουσία της Θείας Κωμωδίας, το γενετικό υλικό της, στην ποίηση και την ποιητική σκέψη του ευρωπαϊκού λυρισμού, από τον Σέλλεϋ και τον Σολωμό ως τον Γέητς, τον Μαντελστάμ, τον Έλιοτ, τον Φρόστ, τον Μοντάλε, τον Μπρόντσκι και τον Σεφέρη». Στις ελληνικές μεταφράσεις πάντως, της Θείας Κωμωδίας κυρίως, αναφέρονται αυτό το κείμενο του αείμνηστου Δημήτρη Αρμάου κι αυτό της καθηγήτριας της Ιταλικής Λογοτεχνίας, Ζωής Ζωγραφίδου, που μπορείτε να κατεβάσετε και να τα μελετήσετε κι εσείς (συμπεριλαμβάνει και πολλές εικόνες ιστορικών εκδόσεων). Εξηγούν τους λόγους για τους οποίους περισσότεροι Επτανήσιοι μετέφρασαν αρχικά κείμενα του πατέρα της Ιταλικής Ποίησης και ποια είναι τα μεταφραστικά ζητήματα που παραμένουν ανοιχτά.

(συνεχίζεται…)

Dante Ipermoderno (Δάντης ο Υπερσύγχρονος)- Ο Δάντης εικονογραφημένος στον κόσμο, 1983-2021″: Έκθεση του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου

Στα πλαίσια της συμπλήρωσης των 700 χρόνων απ’ το θάνατο του Δάντη (για τον οποίο τόσες αναρτήσεις υπάρχουν στο blog), το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο της Αθήνας, διοργανώνει αυτή την έκθεση απ’ τις 9 ως τις 30 Ιουνίου, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό.

Πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα περιοδεύουσα έκθεση, που απαρτίζεται από έργα πέντε εικαστικών καλλιτεχνών διεθνούς ακτινοβολίας, δηλαδή των: Paolo Barbieri (Πάολο Μπαρμπιέρι), Monika Beisner (Μόνικας Μπάισνερ), Mimmo Paladino (Ντομένικο/Μίμο Παλαντίνο) Tom Phillips (Τομ Φίλιπς) και Emiliano Ponzi (Εμιλιάνο Πόντσι). Εμπνεύστηκαν φυσικά απ’ το μνημειώδες έργο του, τη «Θεία Κωμωδία».

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να διαβάσετε εδώ (στα ιταλικά), απ’ όπου και δανείστηκα την εικόνα της ανάρτησης. Μην παραλείψετε, τέλος, να δείτε και τον εξαιρετικό κατάλογο της έκθεσης που υπάρχει σ’ αυτό το site.

Ένα δωρέαν μάθημα απ’ το Edx για το Δάντη και τη «Θεία Κωμωδία»: «Dante Alighieri: Science and poetry in The Divine Comedy»

Dante Alighieri

Όσ@ διαβάζατε όσα έγραφα εδώ για το Δάντη, βλέπατε τα ντοκιμαντέρ που πρότεινα κ.ο.κ., ίσως ενδιαφέρεστε και γι’ αυτό το μάθημα που ξεκινάει στις 31 του Μάη και τελειώνει 31 του Δεκέμβρη. Προσφέρεται δωρεάν απ’ το Edx (αλλά αν θέλετε το πιστοποιητικό 49 ευρώ είναι το κόστος, τίποτα τρομερό δηλαδή), απ’ το Università degli Studi di Napoli Federico II και το διδάσκει ο Rafaelle Giglio στα ιταλικά (υπάρχουν υποτιτλισμένες στα αγγλικά όλες οι ενότητες).

Φέτος, θυμίζω ότι συμπληρώνονται 700 χρόνια απ’ το θάνατο του Δάντη και γι’ αυτό υπάρχουν τόσες αναφορές και τέτοιο ενδιαφέρον για τα έργα του. Όχι ότι σταμάτησε και ποτέ ν’ απασχολεί κάποι@ από ‘μας, αλλά λέμε τώρα. Περισσότερες λεπτομέρειες για το μάθημα θα βρείτε εδώ και με την ευκαιρία σας προτείνω κι αυτή τη δραματοποιημένη μίνι σειρά (αν γνωρίζετε ιταλικά), για τη ζωή του πατέρα της Ιταλικής γλώσσας και ποίησης.

Dante700 tra Italia e Grecia: Ο Δάντης μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας

Με αφορμή την DanteDi 2021, την παγκόσμια ημέρα δηλαδή που είναι αφιερωμένη στον Δάντη και φέτος είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω των επτακοσίων χρόνων από τον θάνατο του ποιητή, το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο της Αθήνας, σε συνεργασία με την Società Dante Alighieri – Comitato di Salonicco και τον πολιτιστικό σύλλογο AIAL, διοργάνωσε το διαδικτυακό σεμινάριο που βλέπετε παραπάνω.

Κατά τη διάρκεια της διάλεξης-συζήτησης (που έγινε στα Ιταλικά), ύστερα από τον χαιρετισμό των Άννα Μοντάβιο, Διευθύντριας του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου της Αθήνας, Τζιουζέπε Ντε Λούκα, Προέδρου της SDA-Αθήνα, και Ιωάννη Χαρισιάδη και Μάγδας Κριθαρίδου, εκ μέρους της SDA-Θεσσαλονίκη, τον λόγο πήραν τέσσερις σημαντικοί μελετητές του έργου του Δάντη: πρόκειται για τρεις καθηγητές πανεπιστημίου από την Ιταλία και την Ελλάδα, και τον Γ.Γ. της Εθνικής Επιτροπής της Società Dante Alighieri.

Τη συζήτηση συντόνισε ο καθηγητής Ηλίας Σπυριδωνίδης (ερευνητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και μέλος του ΔΣ της Società Dante Alighieri – Comitato di Salonicco), σε συνεργασία με τον Έντσο Μπονάνο (Γ.Γ. AIAL) και την τεχνική βοήθεια του προγραμματιστή Μάρκου Σπανού.

Το webinar έγινε την Πέμπτη 25 Μαρτίου (παγκόσμια μέρα αφιερωμένη στο Δάντη) και σας προτείνω μιας κι έλαβε χώρα τη μέρα της εθνικής επετείου, να διαβάσετε συμπληρωματικά κι αυτό το πολύ εμπεριστατωμενο άρθρο του ομότιμου καθηγητή Κλασσικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, κ. Μιχαήλ Πασχάλη, για το Διόνυσο Σολωμό και το Δάντη Αλιγκιέρι. Αν δεν το έχετε υπόψη σας και δεν καταλαβαίνετε την σύνδεση μου, να εξηγήσω ότι ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού αμέσως μετά τον τίτλο φέρει την ακόλουθη ιταλική προμετωπίδα απ’ το Καθαρτήριο της Θείας Κωμωδίας:

«Libertà vo cantando, ch’è sì cara,

come sa chi per lei vita rifiuta…»

Δηλαδή:

«Την ελευθερία τραγουδώ που είναι πολύ ακριβή,

όπως ξέρει αυτός που για χάρη της απαρνιέται τη ζωή…»

Τα υπόλοιπα θα τα μάθετε απ’ τον σύνδεσμο που προτείνω. Θ’ απαντηθεί έτσι και το ερώτημα «γιατί διαβάζουμε σήμερα το Δάντη;», ποια η σχέση του με την ελληνική κουλτούρα, κ.α.

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η Θεία Κωμωδία του Δάντη μέσα από 33 διαφορετικές γλώσσες – «Από το σκοτεινό δάσος στον Παράδεισο»

«Η Παγκόσμια Ημέρα ποίησης καθιερώθηκε το 1999 από την XXX Συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης της ΟΥΝΕΣΚΟ και από το 2000 γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Μαρτίου, την πρώτη μέρα της άνοιξης. Ο συμβολισμός της ημερομηνίας αναγνωρίζει στην ποιητική έκφραση σημαντικό ρόλο στην πρόωθηση του διαπολιτισμικού διαλόγου και αλληλοκατανόησης, της γλωσσικής ποικιλότητας, της επικοινωνίας και της ειρήνης.

Φέτος το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο της Αθήνας γιορτάζει την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης με το ηχογραφημένο βιβλίο με τίτλο Dalla selva oscura al Paradiso («Από το σκοτεινό δάσος στον Παράδεισο»), που επιτρέπει την ακρόαση επιλεγμένων αποσπασμάτων από τη Θεία Κωμωδία του Δάντη Αλιγκιέρι σε τριαντατρείς διαφορετικές γλώσσες. Το ηχογραφημένο βιβλίο είναι παραγωγή του Υπουργείου των Εξωτερικών Υποθέσεων και της Διεθνούς Συνεργασίας με αφορμή τα επτακόσια χρόνια από το θάνατο του μεγάλου Φλωρεντινού ποιητή, και θα αποτελέσει σημαντικό εργαλείο μελέτης και προβληματισμού στις παρουσιάσεις και διαλέξεις που θα διοργανωθούν σε όλη την Ιταλία για την προώθησή του».

Φυσικά μας αφορά κι εμάς όλο αυτό, καθώς όπως έχω εξηγήσει και σ’ άλλες αναρτήσεις και θα διαβάσατε ήδη, αφενός φέτος συμπληρώνονται 700 χρόνια απ’ το θάνατο του πατέρα της Ιταλικής Ποίησης και Γλώσσας κι αφετέρου Έλληνες λογοτέχνες όπως ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Κωστής Παλαμάς κι άλλοι, έσκυψαν με μεγάλο ενδιαφέρον πάνω απ’ τους στίχους του Δάντη, τους μετέφρασαν, συνέταξαν κριτικά σημειώματα κτλ.

Επιπλέον, όσο βρισκόμουν στη Βερόνα, είδα από κοντά τα μέρη που συνδέονται μ’ εκείνον κι έτσι μπορείτε κι εσείς με την σειρά σας να λάβετε γνώση, να συμβουλευτείτε δηλαδή την σχετική ανάρτηση.

Το ηχογραφημένο βιβλίο, τέλος, για το οποίο γίνεται λόγος παραπάνω θα το βρείτε εδώ και μπορείτε, ξαναγράφω, να έχετε πρόσβαση σ’ όλο το αφιέρωμα με μια απλή εγγραφή.