
Το τελευταίο μέρος του αφιερώματος στην επιρροή του Δάντη στη σύγχρονη κουλτούρα, είναι αυτό που διαβάζετε σήμερα. Δύο μήνες περίπου μετά απ’ την τελευταία σχετική ανάρτηση, θα δούμε μαζί πως επηρέασε τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τη χαρακτική (κι όχι μόνο) τόσο η φιγούρα του μεγάλου Φλορεντινού, όσο και το έργο του. Κι ως συνήθως θα πάμε πρώτα πίσω στο χρόνο. Ένα από τα πιο γνωστά πρόσωπα του Dante Alighieri, λοιπόν, είναι το πορτρέτο που ζωγράφισε ο Andrea del Castagno στα μέσα του 15ου αιώνα και φυλάσσεται στη Γκαλερί Uffizi (αποκαταστάθηκε μάλιστα πρόσφατα). Το πιο διάσημο πάντως, είναι αυτό του Domenico di Michelino απ’ το μακρινό 1465. Το συγκεκριμένο πορτρέτο υπάρχει στον Καθεδρικό Ναό της Φλωρεντίας, Santa Maria del Fiore και τον απεικονίζει να κρατάει τη «Θεία Κωμωδία» και πίσω του να φαίνεται η Κόλαση κι η γενέθλια πόλη. Το πορτρέτο του Bargello ωστόσο, είναι στην πραγματικότητα το παλαιότερο, αλλά αυτό στο Palazzo dell’Arte dei Giudici είναι το μόνο που σίγουρα θεωρείται αυθεντικό. Έτσι, τα χαρακτηριστικά του Δάντη σε αυτήν την τοιχογραφία είναι πιθανώς, τα πιο κοντινά στην αληθινή του μορφή.

Πέρα όμως απ’ όσους φιλοτέχνησαν πορτρέτα του, υπήρξαν κι άλλοι καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν με ‘κείνον και το έργο του. Ο Sandro Botticelli, o William Blake, o Salvador Dali, o Eugène Delacroix, ο Giotto, o Robert Rauschenberg, o Mœbius, o Lorenzo Valles, o Dante Gabriel Rossetti, είναι μερικοί απ’ αυτούς. Ο Gustave Doré επίσης, που ήταν μόλις 23 χρόνων το 1855, όταν αποφάσισε ν’ ασχοληθεί με την εικονογράφηση της «Θείας Κωμωδίας» και να δημιουργήσει μια σειρά χαρακτικών για μια πολυτελή έκδοση που πλήρωσε με δικά του έξοδα και η οποία κυκλοφόρησε το 1861. Κι από τότε έγιναν κι άλλες επανεκδόσεις. Πρόκειται οπωσδήποτε για εμβληματικό έργο και δεν είναι τυχαίο που ακόμη εμπνέει και συζητιέται.

Έκτοτε, γενικότερα, παγκόσμια δημιουργούνται έργα καλλιτεχνών με αφορμή τη «Θεία Κωμωδία», που δίνει ζωή σε στιλιστικά ρεύματα και τάσεις κι η επέτειος των 700 χρόνων απ’ το θάνατό του Δάντη, έδωσε επιπλέον κίνητρα. Φυσικά, στην Ιταλία, έγιναν το 2021 οι περισσότερες αφιερωματικές εκδηλώσεις. Κάποιες μάλιστα συνεχίζονται και θα συνεχιστούν όχι μόνο το 2022 όπως για παράδειγμα στη Ρώμη, αλλά κι ως τη συμπλήρωση των 800 χρόνων απ’ το θάνατό του, όπως για παράδειγμα στη Ravenna, όπου βρίσκεται ο τάφος του. Ενδεικτικά αναφέρω ότι απ’ τις 7 Μαΐου έως τις 3 Οκτωβρίου, έγινε η ακόλουθη έκθεση στη Βερόνα, στην Galleria d’Arte Moderna Achille Forti di Palazzo della Ragione (GAM). Περιστράφηκε γύρω από δύο βασικές θεματικές ενότητες: η πρώτη αφορούσε τη σχέση μεταξύ του Δάντη και της Βερόνας του Cangrande και την επακόλουθη αναβίωση του 19ου αιώνα κι η δεύτερη τη σχέση του με τον σαιξπηρικό μύθο του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας (αναφέρθηκα σε προηγούμενη ανάρτηση σ’ αυτό το θέμα, γι’ αυτό κι επιλέγω ν’ ασχοληθώ περισσότερο με τα τεκταινόμενα εκεί).
Όπως θα δείτε στο video, εκτός από πίνακες, υπήρχαν γλυπτά, χαρακτικά, αλλά και βιβλία με υπέροχη εικονογράφηση κι άλλα εκθέματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη GAM, φιλοξενείται ως τις 31 Δεκεμβρίου κι η έκθεση «La mano che crea. La galleria pubblica di Ugo Zannoni», αφιερωμένη στον γλύπτη Ugo Zannoni, που έφτιαξε το άγαλμα του Δάντη στην Piazza dei Signori . Το άγαλμα φιλοτεχνήθηκε το 1865 από τον νεαρό τότε, γλύπτη, ο οποίος κέρδισε τον διαγωνισμό που έγινε με την ευκαιρία των εορτασμών της έκτης εκατονταετηρίδας από τη γέννηση του ποιητή και εγκαινιάστηκε στις τέσσερις το πρωί τη νύχτα μεταξύ 13 και 14 Μαΐου εκείνου του έτους, προκειμένου ν’ αποφευχθεί η αντίδραση των Αυστριακών (τότε υπευθύνων της πόλης), που είδαν στο μνημείο τη συμβολική αξία της ιταλικότητας και την ελευθερία από τους ξένους. Πριν λίγο καιρό αποκαταστάθηκε κι αυτό.
Σημαντικότατη φυσικά είναι κι η προσπάθεια του Timothy Schmalz στις μέρες μας (ξεκίνησε απ’ το 2020), να σμιλέψει καθένα από τα 300 κάντο του Δάντη. Και σ’ αυτό το μωσαϊκό μπορείτε να δείτε πλήθος έργων καλλιτεχνών του σήμερα, που έχουν εκείνον και το έργο του ως έμπνευσή τους. Πίνακες ορισμένων άλλων, όπως δηλαδή του Paolo Barbieri, της Monika Beisner, του Mimmo Paladino του Tom Phillips και του Emiliano Ponzi συμπεριελάμβανε αυτή η έκθεση. Μέχρι τις 8 Ιανουαρίου 2022, επίσης, θα λειτουργεί στην Modena, στην Biblioteca Estense Universitaria, μια έκθεση που δείχνει τους διαφορετικούς τρόπους εικονογράφησης του μεγάλου Φλορεντινού στους περασμένους αιώνες και μια ιδέα για τα ντοκουμέντα που φιλοξενεί, μπορείτε να πάρετε απ’ αυτό το video. Εδώ, θα μπορέσετε να δείτε κάποιες σελίδες απ’ το Ψηφιακό Αρχείο των Πρώτων Εικονογραφημένων Εκδόσεων της Θείας Κωμωδίας του Δάντη (1487-1568) κι από εδώ θα μπορέσετε να εξερευνήστε μια νέα ψηφιακή βάση δεδομένων, που συλλέγει επτά αιώνες τέχνης εμπνευσμένης από το ίδιο έργο. Έχει γίνει εκπληκτική δουλειά, όπως θα διαπιστώσετε κι αντιστοίχηση στίχων (τους ακούτε πατώντας στα ανάλογα σημεία) κι έργων τέχνης.
Στη χώρα μας, για να ‘ρθουμε και στα δικά μας, τέλη Σεπτέμβρη εγκαινιάστηκε μια έκθεση, που διήρκεσε ως τα τέλη περίπου του Οκτώβρη, με την οργανωτική επιμέλεια του Κωνσταντίνου Μούσσα. Διοργανώθηκε απ’ την Πρεσβεία της Ιταλίας στην Αθήνα και το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών, με αφορμή τα 700 χρόνια από τον θάνατο του Δάντη και υλοποιήθηκε με τη συμμετοχή δεκαεννιά Ιταλών και Ελλήνων καλλιτεχνών (συμμετείχαν με πρωτότυπα έργα τους εμπνευσμένα από τη «Θεία Κωμωδία»). Κι αν δεν το ξέρετε στην Πάτρα υπάρχει μια μεγάλη τοιχογραφία με θέμα εκείνον σε δρόμο της πόλης. Τη δημιούργησε ο Ουκρανός Alex Maksiov που ήρθε στην Ελλάδα γι’ αυτό το σκοπό. Κάπου εδώ όμως, ολοκληρώνεται αυτή η σειρά των αναρτήσεων που ήδη έχει αναθεωρηθεί στο σύνολό της και προφανώς θα συμπληρωθεί και στο μέλλον. Όρεξη να ‘χετε δηλαδή, να διαβάζεται για κείνον, που ως φαίνεται θα μας επηρεάζει εις τους αιώνες των αιώνων…