Στην Έκθεση που γίνεται με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, συμμετέχουν 372 εικαστικοί, μεταξύ των οποίων κι η φίλη εικαστικός Θεοδώρα Κοκκίνου, που μου εμπιστεύτηκε τη φωτογραφία του εξαιρετικού έργου της.
Θεοδώρα Κοκκίνου, «Ο εχθρός του εχθρού μου, φίλος μου», ζωγραφική με ακρυλικά σε χάρτινη επιφάνεια και πανί, διαστάσεις: 2,42 x 1,64 m, 2022-2023
Το έργο, στο πάνω μέρος του, αναφέρεται στην ιστορική συγκυρία, της κατάρρευσης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που κατέληξε στην ανάδυση του εθνικού Τουρκικού κράτους και ολοκληρώθηκε πολιτικά & στρατιωτικά το 1922. Μέσα στο έργο, υπάρχει αναφορά και στη Συνθήκη της Λωζάνης (1923-24), με την οποία επικυρώθηκε ο επαναπροσδιορισμός των Ευρασιατικών συνόρων, μετά τη καταστροφή του 1922.
Στο κάτω μέρος, υπάρχουν πρόσωπα Μικρασιατών, είτε που γεννήθηκαν εκεί, είτε που γεννήθηκαν αλλού (κυρίως στον Ελλαδικό χώρο) από τουλάχιστον ένα γονιό γεννημένο στη Μικρά Ασία. Τα πρόσωπα που εικονίζονται, έχουν ποτίσει με το έργο και την παρουσία τους, τη διανόηση, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, αλλά και την επιχειρηματικότητα. Έξι από αυτά, είναι ακόμη εν ζωή.
Tο έργο, τέλος, συνοδεύεται κι από ένα χάρτη προσώπων, στον οποίο μπορεί να μπει κανείς κάνοντας χρήση QR code τον οποίο έφτιαξε η Αικατερίνη Μουτσάτσου.
Ο σπουδαίος καλλιτέχνης γεννήθηκε στη Μάλαγα, στις 25 Οκτωβρίου 1881. Ήταν το πρώτο παιδί του Don José Ruiz y Blasco (1838-1913) και της María Picasso y López. Βαφτίστηκε Pablo Diego José Francisco de Paula Juan Nepomuceno María de los Remedios Cipriano de la Santísima Trinidad Ruiz y Picasso στην ενοριακή εκκλησία Santiago Apostal στην Calle Granada, όπου μπορεί να δει κανείς μια μικρή πλάκα που αναφέρεται στο γεγονός, στην πρόσοψη.
Στην έκδοση της Electa, αναφέρονται τα εξής: «Ο πατέρας του, Χοσέ Ρουίθ Μπλάσκο, γόνος επιφανούς οικογένειας της Ανδαλουσίας, ήταν ζωγράφος και καθηγητής σχεδίου στα σημαντικότερα ισπανικά ινστιτούτα τέχνης. Καλλιεργημένος, ευφυής αλλά οκνηρός, ο Δον Χοσέ εναπόθεσε στο γιο του, ο οποίος ήταν προικισμένος με ένα εκπληκτικό ζωγραφικό του ταλέντο, την ελπίδα να δει τις καλλιτεχνικές του φιλοδοξίες να πραγματοποιούνται. Ο Πικάσο σε όλη του τη ζωή θαύμαζε την αριστοκρατική όψη, τα ξανθά μαλλιά και το λευκό δέρμα που χάρισαν στον πατέρα του το προσωνύμιο «Άγγλος». Η μητέρα του, Μαρία Πικάσο Λόπεζ, μία γεμάτη ζωή και πολύ χαρούμενη γυναίκα, καταγόταν από τη Γένοβα. Το ήρεμο κλίμα που επικρατούσε στην οικογένεια του, παρά τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα τα οποία αντιμετώπιζε, επέτρεψε στον Πικάσο να ακολουθήσει από πολύ μικρός την κλίση του στη ζωγραφική και να καλλιεργήσει τα ταλέντα του. Την αγάπη του για το σχέδιο και το πάθος του για τις ταυρομαχίες, του τα είχε μεταδώσει ο πατέρας του· η «φαλλοκρατία» και ο χαρακτηριστικός εγωκεντρισμός των ανδρών της Ανδαλουσίας, ενθαρρύνονταν από τη διαπαιδαγώγηση του η οποία διεξήχθη μέσα σε ένα περιβάλλον που αποτελούνταν από γυναίκες: από τη γιαγιά του από την πλευρά της μητέρας του, από τις αδελφές του Λόλα και Κοντσίτα και από τις θείες του από την πλευρά του πατέρα του».
Όταν ο Pablo ήταν 10 ετών, το 1891, η οικογένεια μετακόμισε στη Λα Κορούνια (La Coruñain) της Γαλικίας (Galicia), όπου ο πατέρας του έγινε καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών και επιμελητής στο Δημοτικό Μουσείο, το οποίο ήταν το κλειδί για το μέλλον του ζωγράφου. «Τα παιχνίδια στο δρόμο, τα μαθήματα αυτοσχεδιασμού, μια μυστηριώδης αίσθηση ενοχής για το θάνατο της Κοντσίτα – η οποία επηρέασε βαθιά όλες τις ερωτικές του σχέσεις-, έκανε τον νεαρό ν’ αναπτύξει πρόωρα ένα πρωτότυπο ζωγραφικό στυλ». Έμειναν σχεδόν τέσσερα χρόνια εκεί πριν μετακομίσουν στη Βαρκελώνη.
Το καλοκαίρι του 1895, μεταξύ της μετακόμισης από τη Λα Κορούνια στη Βαρκελώνη, η οικογένεια επέστρεψε στη Μάλαγα με το τρένο κι επισκέφτηκαν τη Μαδρίτη, όπου ο Picasso βρέθηκε στο Μουσείο Prado (Πράδο) και έκανε σκίτσα του Βελάσκεθ.
Στη Μάλαγα έμειναν στο νούμερο 97 της Calle Cortina del Muelle, στο σπίτι του θείου του, Δρ Σαλβαδόρ, ο οποίος έδινε στον Πάμπλο ένα επίδομα πέντε πεσέτες την ημέρα, του παρείχε ένα στούντιο καθώς και μοντέλα, συμπεριλαμβανομένου ενός γέρου ναύτη που λεγόταν Salméron. Αξιοσημείωτοι πίνακες από τα πρώιμα χρόνια της ζωής του (κι όχι μόνο βέβαια από τότε), υπάρχουν εδώ.
Η οικογένεια επέστρεψε ξανά στη Μάλαγα για διακοπές έξι εβδομάδων το 1896. Εκείνη την εποχή όμως, ο πατέρας του έστειλε τον 16χρονο Pablo στη Real Academía de Bellas Artes de San Fernando (Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών του Σαν Φερνάντο) της Μαδρίτης. Ο νεαρός όμως αντιπαθούσε την επίσημη διδασκαλία και σταμάτησε να παρακολουθεί τα μαθήματα αμέσως μετά την εγγραφή του.
Μέχρι το καλοκαίρι του 1897 ο θείος Σαλβαδόρ είχε παντρευτεί την αριστοκρατία, δηλαδή την Adelaida Martinez Loring. Είχε μετακομίσει σε ένα μεγαλύτερο σπίτι στο νούμερο 49τηςAlhameda. Ο Pablo έμεινε σε ένα διαμέρισμα στην Plaza Mitana. Αυτή ήταν μια «φάση αγρανάπαυσης» και το μόνο έργο αυτής της περιόδου, ένα πορτρέτο της ξαδέρφης Mariquita Padrón. Ο θείος Σαλβαδόρ αποδοκίμασε τον ξεροκέφαλο ανιψιό του και τον τρόπο που υπέγραφε τώρα τα έργα του: Ρουίζ Πικάσο ή Π.Ρ. Πικάσσο. Προς χαρά της οικογένειας ο Pablo άρχισε να φλερτάρει την όμορφη ξαδέρφη του Κάρμεν Μπλάσκο Αλαρκόν, και πήγαιναν περπατώντας βόλτα στο Camino de la Caleta. Οι ελπίδες της οικογένειάς του όμως διαψεύστηκαν, όταν στο τέλος των καλοκαιρινών διακοπών, που εκείνος επέστρεψε στη Βαρκελώνη το μόνο που της έδωσε ως δώρο ήταν ένα ντέφι με ένα μάτσο τριαντάφυλλα ζωγραφισμένα στη μεμβράνη.
Το 1899 ο Πάμπλο ήταν αχώριστος απ’ τον φίλο του Carlos Casagemas. Ταξίδεψαν μαζί στη Μάλαγα, όπου ο Pablo επιβεβαίωσε στην Κάρμεν ότι δεν σκόπευε να την παντρευτεί. Τα έργα του εκείνη την εποχή ήταν σκοτεινά σχέδια ταυρομαχιών, μια σκηνή βιασμού, μερικές πόρνες, μια ακουαρέλα μιας αδύνατης τσιγγάνας που ονομαζόταν «La Chata» κ.α. Επισκέφτηκε πάντως το Παρίσι το 1900 και εντυπωσιάστηκε από την καλλιτεχνική σκηνή.
(φωτογραφία: προσωπικό αρχείο)
Τον Ιανουάριο του 1901, ο Picasso χρειάστηκε να πληρώσει 1200 πεσέτες για να αποφύγει τη στρατιωτική θητεία (στο γεγονός αναφέρομαι και σ’ αυτήν την ανάρτηση). Για να του δώσει τα χρήματα ο θείος Σαλβαδόρ, χρειάστηκε μια οικογενειακή επίσκεψη. Ο Pablo και ο Casagemas έφτασαν μαζί την Πρωτοχρονιά, φορώντας τα ίδια ταλαιπωρημένα κοτλέ κοστούμια. Η σπιτονοικοκυρά του ξενώνα «Las Tres Naciones» στο Calle Casas Quemadas (από καιρό κατεδαφίστηκε – η τοποθεσία του είναι τώρα Calle Marín García Nº 16) αρνήθηκε βλέποντας τους με τέτοια εμφάνιση, να τους δώσει ένα δωμάτιο. Ευτυχώς, ένας ξάδερφός του Pablo εγγυήθηκε για τους δυο τους. Ο θείος Σαλβαδόρ τρόμαξε από τους παρακμιακούς και δε βοηθούσε και το γεγονός ότι ο Casagemas ήταν μεθυσμένος όλη την ώρα (περνούσε μια δύσκολη ψυχολογικά φάση).
Πέταξε λοιπόν τα ρούχα τους σε έναν κάδο σκουπιδιών και τους έστειλε πάραυτα στον κουρέα και στον ράφτη. Ο Pablo, τροφοδοτούμενος από την αποδοκιμασία του θείου του, αρνήθηκε να κάνει οικογενειακές επισκέψεις και περνούσε την ώρα του σε μπαρ δίπλα στο λιμάνι, επισκεπτόταν περιοχές που έμεναν τσιγγάνοι καθώς και σπίτια πόρνων, συμπεριλαμβανομένης της Lola La Chata. Μετά από 10 ημέρες, εγκατέλειψε τον Casagemas και, βοηθούμενος από τον θείο Σαλβαδόρ, τον έβαλε σ’ένα πλοίο για τη Βαρκελώνη καθ’ οδόν για το Παρίσι, όπου εκείνος αυτοπυροβολήθηκε ένα μήνα αργότερα (στις 17 Φεβρουαρίου 1901). Το έργο κι η ζωή του Picasso θα επηρεαστούν βαθιά από τον θάνατο του φίλου του.
Χωρίς να λάβει τα χρήματα από το θείο του, στις 28 Ιανουαρίου 1901, πήρε το τρένο για τη Μαδρίτη και αυτή ήταν η τελευταία φορά που πάτησε το πόδι του στη Μάλαγα. Η συγκεκριμένη σχέση με τον καταπιεστικό συγγενή του, ήταν ο λόγος που απομακρύνθηκε οριστικά απ’ το γενέθλιο τόπο.
Φυσικά, το σπίτι όπου γεννήθηκε σήμερα είναι μουσείο και ξεναγήσεις γίνονται στην εκκλησία του Σαντιάγο όπου βαφτίστηκε, στο πρώην σχολείο του στο Σαν Ραφαέλ, στην Plaza de la Merced όπου έπαιζε, στην αρένα ταυρομαχιών La Malagueta που τόσο ενέπνευσε τα πρώτα του σχέδια και ελαιογραφίες, στο Μουσείο Picasso, εννοείται όπου στεγάζονται περισσότερα από 230 έργα τέχνης και βρίσκεται στο παλάτι Buenavista. Αν έχετε χρόνο, μπορείτε να δείτε και το κολέγιο του San Agustín, ένα κτίριο που φιλοξενούσε το δημοτικό αρχείο και το μουσείο της Μάλαγα τον 19ο αιώνα. Ο πατέρας του ήταν ο επιμελητής του μουσείου και, ως αποζημίωση για τις καθυστερήσεις στη λήψη του μισθού του, του επέτρεψαν να έχει εκεί το εργαστήρι ζωγραφικής του. Ο Pablo θυμόταν τέλεια τις επισκέψεις του στο εργαστήριο του πατέρα του, όπου δημιούργησε τις δημοφιλείς φωτογραφίες του με περιστέρια.
Το Μουσείο, θα το βρείτε ακριβώς στην καρδιά του Ιστορικού Κέντρου της πόλης, με το δραματικό σκηνικό του φρουρίου Alcazaba και του Κάστρου Gibralfaro σε κοντινή απόσταση. Κυριολεκτικά δύο λεπτά με τα πόδια από τον καθεδρικό ναό της Μάλαγα, αυτό το υπέροχο παλιό κτίριο έχει ανακαινιστεί με κόπο για να αρμόζει στη σημασία των έργων του μεγάλου καλλιτέχνη.
(φωτογραφία: προσωπικό αρχείο)
Στην Plaza de la Merced, βρίσκεται το Casa Natal, το σπίτι όπου γεννήθηκε, το οποίο είναι ανοιχτό στο κοινό από το 1988. Συγκεκριμένα, στο ισόγειο βρίσκεται η αίθουσα προσωρινών εκθέσεων όπου μπορείτε να δείτε ενδιαφέροντα αντικείμενα από την αρχή που χτίστηκε η οικία. Εκεί εκτίθενται πολλά έργα του καθώς και του πατέρα του, όπως επίσης και προσωπικά αναμνηστικά της οικογένειας Picasso. Ο τρίτος όροφος είναι αφιερωμένος στη βιβλιοθήκη και το Ερευνητικό Κέντρο, με ένα εκτεταμένο αρχείο υλικού για τον καλλιτέχνη και το έργο του. Μερικοί άνθρωποι βρίσκουν πρώτα το Casa Natal και λανθασμένα πιστεύουν ότι αυτό είναι το Μουσείο Picasso και μετά δεν πηγαίνουν παρακάτω. Δεδομένου ότι τα δύο κτίρια απέχουν μόνο λίγα λεπτά μεταξύ τους, η επίσκεψη και στα δύο σε μια μέρα είναι εφικτή και όντως συνιστάται. Εδώ θα βρείτε πιο αναλυτικές πληροφορίες για όλα αυτά τα σημεία της ενδιαφέρουσας διαδρομής.
Τέλος, αξίζει ν’ αναφερθεί ότι ο Picasso ήταν εξαιρετικά παραγωγικός. Ο συνολικός αριθμός των έργων τέχνης που παρήγαγε υπολογίζεται σε 50.000, και σ’ αυτόν περιλαμβάνονται 1.885 πίνακες ζωγραφικής, 1.228 γλυπτά, 2.880 κεραμικά, περίπου 12.000 σχέδια, πολλές χιλιάδες εκτυπώσεις και πολλές ταπετσαρίες και χαλιά. Προβάλλεται στο Arte μάλιστα, αυτό το διάστημα ένα ντοκιμαντέρ για ‘κείνον απ’ το οποίο θα μάθετε γιατί το αριστουργηματικό έργο του «Guernica» δεν έγινε δεκτό αρχικά με ενθουσιασμό και πολλά ακόμη.
Το ότι παρακολούθησα το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ που θα είναι διαθέσιμο ως τις 28 Ιουνίου, συνέβαλλε στο να μάθω περισσότερα πράγματα για τον σπουδαίο αυτόν Πολωνό ποιητή, απ’ όσα ήξερα ήδη απ’ τα βιβλία του που κυκλοφορούν στα ελληνικά.
Είχε ταξιδέψει πολύ (όπως θα δείτε φυσικά και στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων), αγαπούσε ωστόσο και τη γενέθλια πόλη Λβιβ (που ανέφερε με κάθε ευκαιρία και ανήκει πια στην Ουκρανία), δεν ήταν καθόλου σοβαροφανής, είχε χιούμορ αλλά αντιμετώπιζε και σοβαρά προβλήματα, με κυριότερο τη μάχη του με την κατάθλιψη.
Το δελτίο τύπου του καναλιού αναφέρει τα εξής: «Ο Πολωνός συγγραφέας Ζμπίγκνιεφ Χέρμπερτ είναι ένας από τους πιο αξιόλογους ποιητές του 20ού αιώνα.
Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 40 γλώσσες και έχουν διακριθεί και βραβευτεί σε όλο τον κόσμο, κυρίως λόγω της διαχρονικής και οικουμενικής διάστασής τους.
Στην Πολωνία, η σημασία του Χέρμπερτ είναι ακόμη μεγαλύτερη, καθώς στην πατρίδα του υπήρξε πρότυπο ηθικής. Η ποίησή του είχε μεγάλη σημασία στον αγώνα κατά του κομμουνισμού. Πολλοί Πολωνοί αποστήθιζαν τα ποιήματά του και τα θυμούνται μέχρι σήμερα.
Ωστόσο, πίσω από την κρυστάλλινη ομορφιά της ποίησής του υπάρχει ένας άντρας που δυσκολεύεται με την καθημερινότητα.
Η ιστορία του, όπως την αφηγείται η σύζυγός του η Καταρζίνα και κοντινοί του άνθρωποι, αποκαλύπτει την εικόνα ενός μοναδικού, αλλά πολύπλοκου καλλιτέχνη.
Από τη μία, ο Χέρμπερτ ήταν πρότυπο ευφυΐας, χιούμορ και γοητείας και από την άλλη, πάσχιζε να αντιμετωπίσει θυμό, σωματικό πόνο και ψυχική ασθένεια».
.
*Οι δύο πρώτες φωτογραφίες της ανάρτησης προέρχονται απ’ την Ertflix και η τρίτη από εδώ.
AIKATERINI TEMPELI 