Χρόνος ανάγνωσης: 3 λεπτά
Στα μέσα περίπου του Αυγούστου, παρακολούθησα απ’ τον ιστότοπο του Φεστιβάλ Ιεράπετρας, την ταινία μικρού μήκους του Ιταλού Nicole Turi με τίτλο Il volto di Capgras (The face of Capgras, 2020). Τη βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα για λόγους που θα εξηγήσω στη συνέχεια κι έτσι προέκυψε η συγκεκριμένη ανάρτηση.
Η υπόθεσή της ταινίας έχει ως εξής: Η Μαργκερίτα είναι μια νεαρή φοιτήτρια πανεπιστημίου, η οποία μετά από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, ισχυρίζεται ότι ο φίλος της, Christian, έχει αντικατασταθεί από ένα άτομο που είναι πανομοιότυπο με αυτόν. Επιμένει στους ισχυρισμούς της, δε γίνεται πιστευτή ούτε απ’ τους γονείς της ούτε απ’ το φιλικό της περιβάλλον, σταματάει να πηγαίνει στο πανεπιστήμιο, αποδιοργανώνεται, παθαίνει και μια κρίση επιληψίας κι οδηγείται στο ψυχιατρείο της Ρώμης, όπου και καθηλώνεται.
Η αιτία είναι η ύπαρξη μιας ψυχικής διαταραχή που ονομάζεται σύνδρομο Capgras, για το οποίο ίσως να μην έχετε ακούσει ποτέ κι είναι μια καλή ευκαιρία αυτή για να σας παραθέσω κάποιες πληροφορίες. Όπως αναφέρει κι η Wikipedia: “Το σύνδρομο περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1923 σε μελέτη που δημοσιεύθηκε από τον Joseph Capgras και τον Jean Reboul-Lachaux με τίτλο L’illusion des «sosies» dans un délire systématisé chronique. Η μελέτη αφορούσε την περίπτωση μιας Γαλλίδας, η οποία ισχυρίστηκε ότι σωσίες είχαν πάρει την θέση του συζύγου της και άλλων φιλικών της προσώπων. Η αρχική ονομασία που δόθηκε στην νόσο από τους δύο μελετητές ήταν «Σύνδρομο του σωσία».
Η εν λόγω αυταπάτη παρατηρείται σε ασθενείς με διαγνωσμένη σχιζοφρένεια, ενώ επίσης εντοπίζεται σε περιπτώσεις εγκεφαλικής βλάβης ή διαφόρων τύπων άνοιας. Εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα με νευροεκφυλιστική νόσο και ιδιαίτερα σε μεγάλες ηλικίες. Πιστεύεται ότι η νόσος σχετίζεται με την αδυναμία φυσιολογικής αντίληψης των ανθρωπίνων προσώπων που μπορεί να οφείλεται σε βλάβη στην αμυγδαλή, η οποία ταυτίζει τα εξωτερικά οπτικά ερεθίσματα με συναισθήματα. Έχει επίσης αναφερθεί ότι σχετίζεται με διαβήτη, υποθυρεοειδισμό και κρίσεις ημικρανίας. Σε μια μεμονωμένη περίπτωση, το παραλήρημα Capgras προκλήθηκε προσωρινά σε ένα υγιές άτομο από το φάρμακο κεταμίνη. Εμφανίζεται πιο συχνά στις γυναίκες, με αναλογία γυναικών προς άντρες περίπου 3∶2.”.
Κι αφού διαβάσατε όλ’ αυτά, να σας γράψω τώρα και ποιο είναι το ζήτημα: η κοπέλα είχε δίκιο. Δεν έπασχε από καμία ψυχιατρική διαταραχή, από κανένα σύνδρομο Καπγκρά, κινδύνευσε πάντως να τρελαθεί σίγουρα. Και δεν είναι η πρώτη φορά που άτομα με τέτοιους ισχυρισμούς δε γίνονται πιστευτά.
Προφανώς υπάρχουν και περιπτώσεις που κάποιοι άνθρωποι είτε λόγω προσωπαγνωσίας, είτε για άλλους λόγους (έχει γίνει αρκετή έρευνα για το θέμα), εσφαλμένα πιστεύουν ότι οικεία τους πρόσωπα ή κατοικίδια ζώα έχουν αντικατασταθεί από σωσίες και πανομοιότυπα ζώα, δεν τους αναγνωρίζουν ή ισχυρίζονται ακόμη ότι ο χρόνος έχει διαστρεβλωθεί ή και τόποι ή αντικείμενα. Στο βιβλίο “Φαντάσματα στον εγκέφαλο-Ερευνώντας τα μυστήρια του νου” που θέλω να πιστεύω ότι κάποιοι έχετε υπόψη (όπως και στο παλιότερο “Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του μ’ ένα καπέλο”), αναφέρονται τέτοιες περιπτώσεις ή παρόμοιες, όπου νευρολογικές κι άλλες βλάβες έπαιξαν το ρόλο τους.
Τι γίνεται όμως με τις περιπτώσεις, σαν της Μαργκερίτα που η υπόθεσή της έδωσε το έναυσμα στο σκηνοθέτη γι’ αυτήν την ταινία; Τι γίνεται όταν οι άνθρωποι με τέτοιους ισχυρισμούς οδηγούνται στα ψυχιατρεία κι οι ειδικοί εύκολα τους κρίνουν ως ψυχικά διαταραγμένους; Έχουμε μια ετοιμότητα συνήθως στο να βγάλουμε διάγνωση, χωρίς ν’ ακούσουμε αμερόληπτα όποιο άτομο έχουμε απέναντί μας. Χωρίς να εξετάσουμε όλα τα δεδομένα. Αρκεί να ταιριάζουν όσα λέει, στις παθολογίες που έχουμε αποστηθίσει. Κι αυτός είναι ο λόγος που θεώρησα ότι άξιζε να τη γράψω αυτήν την ανάρτηση.
Γιατί όντως η ταινία είναι αφυπνιστική. 7 γιατροί και 18 νοσηλευτές ασχολήθηκαν με τη συγκεκριμένη κοπέλα, με το να την διαγνώσουν και να την καθηλώσουν δηλαδή, αλλά ποιος την άκουσε απ’ όλους αυτούς πραγματικά; Γενικότερα, ακούμε μ’ ανοιχτό μυαλό, τι μας λένε οι άνθρωποι που φτάνουν στις απανταχού υπηρεσίες ψυχικής υγείας, όπου εργαζόμαστε κάποια από ‘μας; Οι ειδικοί πάντως που ενεπλάκησαν στην υπόθεση της Μαργκερίτα, έχουν παραπεμφθεί στη δικαιοσύνη. Αλλά δε ξέρω αν αρκεί αυτό ή αν θα μπορέσει ν’ αποτρέψει ανάλογες συμπεριφορές…
AIKATERINI TEMPELI 