Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο για τον Charles Dickens (Κάρολο Ντίκενς) κυκλοφόρησε πρόσφατα απ’ τον εκδοτικό οίκο «Pegasus Books». Το υπογράφει η Helena Kelly, γνωστή μας απ’ την έκδοση «Jane Austen, the Secret Radical» και μιας και δεν έχει ακόμη μεταφραστεί στην Ελλάδα (ούτε και γνωρίζω αν θα μεταφραστεί ποτέ), σκέφτηκα να σας μεταφέρω εγώ κάποιες πληροφορίες για το περιεχόμενο του.
Είχα αφήσει εξάλλου ανοιχτό το θέμα σ’ αυτήν την ανάρτηση γράφοντας πως ίσως κάποια γεγονότα που γνωρίζουμε για τη ζωή του Dickens, να μη διαδραματίστηκαν έτσι όπως τα έχουμε μάθει. Κι έρχεται το δελτίο τύπου (η μετάφραση-απόδοσή του είναι δική μου) που συνοδεύει το ευκολοδιάβαστο κι απολαυστικό βιβλίο των 288 σελίδων, να εξηγήσει περισσότερο ακριβώς αυτό, αφού πρόκειται για: «Μια ριζική επανεκτίμηση του διάσημου βικτωριανού συγγραφέα, με την αποκάλυψη της αληθινής ιστορίας πίσω από τον δημιουργό μερικών από τα πιο γνωστά μυθιστορήματα της λογοτεχνίας.
Αυτή η νέα δυναμική μελέτη για τον Charles Dickens θα κάνει τους αναγνώστες να επανεξετάσουν τη ζωή και το έργο του υπό εντελώς διαφορετικό πρίσμα. Πρώτον, εν μέρει λόγω της μαζικής ψηφιοποίησης εγγράφων και επιστολών τα τελευταία χρόνια, η Helena Kelly έχει φέρει στο φως νέο υλικό για τον Dickens που απλώς δεν ήταν διαθέσιμο στους προηγούμενους βιογράφους του. Δεύτερον, εργαζόμενη διεξοδικά με αυτά τα αρχεία (έκανε εκπληκτική δουλειά), εντόπισε (συγκεκριμένα στοιχεία) και στη συνέχεια ένωσε τις τελείες προσφέροντας νέες αποκαλυπτικές λεπτομέρειες σχετικά με την ψυχική και σωματική του υγεία, οι οποίες, όπως θα ανακαλύψει ο αναγνώστης, επηρέασαν έντονα τόσο το συγγραφικό του έργο όσο και τη ζωή του και τον ενδεχόμενο θάνατό του.
Όλα αυτά μαζί της επέτρεψαν να καταλήξει σε μια εντυπωσιακή υπόθεση ότι η εκδοχή της ζωής του που ο Dickens επέλεξε να μοιραστεί με το κοινό του —τόσο κατά τη διάρκεια της ζωής του όσο και πέρα από τον τάφο στην εξουσιοδοτημένη βιογραφία που δημοσιεύτηκε λίγο μετά το θάνατό του— ήταν μια περίτεχνη άσκηση στη διαχείριση φήμης. Πολλά από τα υποτιθέμενα διαμορφωτικά γεγονότα στη ζωή του —όπως το ότι ο δωδεκάχρονος Dickens εργαζόταν σε ένα εργοστάσιο βερνικιών— μπορεί να μην ήταν τόσο αληθινά όσο μας είχαν κάνει να πιστεύουμε. Και, από πολλές απόψεις, ποιος μπορεί να τον κατηγορήσει; Η διασημότητα του Dickens ήταν σε μια κλίμακα σχεδόν αδιανόητη για οποιονδήποτε συγγραφέα γράφει σήμερα, με πιθανή εξαίρεση την J.K. Rowling, και, όπως πολλοί άνθρωποι που έγιναν ξαφνικά διάσημοι, σύντομα συνειδητοποίησε τι ανάμεικτη ευλογία (ευχή και κατάρα) ήταν».
Στο βιβλίο λοιπόν αυτό η συγγραφέας φωτίζει πολλές πτυχές του ιδιωτικού του βίου «ενώνοντας τις τελείες» όπως αναφέρεται παραπάνω, άρα εικάζοντας, το γιατί, για παράδειγμα, δεν ανέφερε ο Dickens πολλά για το Chatham και ποιο οικογενειακό μυστικό πιθανόν να έκρυβε αυτή του η επιλογή, πόσο δύσκολη ήταν η σχέση του με τον πατέρα του (μήπως το ότι δεν έδωσε τ’ όνομά του σε κανέναν απ’ τους 7 γιους του λέει κάτι;), τι μπορεί να συνέβαινε με την αδερφή του Harriet που πέθανε πολύ μικρή, ποια ήταν η σχέση του τόσο με τη σύζυγό του Catherine Thomson «Kate» Hogarth (που μόνο το 1837, για να δούμε την αλληλουχία κάποιων γεγονότων γέννησε τον Ιανουάριο, απέβαλε τον Μάιο και τον Δεκέμβριο ήταν πάλι έξι μηνών έγκυος), όσο και με τις κουνιάδες του, τη Mary Scott Hogarth (που ο θάνατός τον συνέτριψε και τον επηρέασε τρομερά) αλλά και τη Georgina Hogarth, πώς ήταν ως πατέρας κ.ο.κ.
Μαθαίνουμε επίσης πολλά για την ψυχική του υγεία, όπως το ότι ήταν εθισμένος στο πρωσσικό οξύ (υδροκυάνιο) που τότε θεωρούνταν ότι είχε θεραπευτικές ιδιότητες, εξηγείται διεξοδικά απ’ την Kelly το θέμα της αυτοκτονίας που τον απασχόλησε σε συγκεκριμένα βιβλία του (και ποια είναι η πιθανή σύνδεσή του με την αυτοκτονία του κάποτε συνεργάτη του, Robert Seymour), αναφέρεται στις φήμες που υπήρχαν απ’ το 1837 (χρονιά που σημειώνεται και παραπάνω στην ανάρτηση) σχετικά με την ψυχική του αστάθεια (υπάρχουν και δικές του επιστολές επίσης με κάποιες περίεργες δηλώσεις, αποσπάσματα των οποίων θα βρείτε και στη βιογραφία του John Forster που είχε προσπαθήσει πάντως να τις δικαιολογήσει), γράφει και για τη διαταραχή μετατραυματικού στρες που φαίνεται να βίωσε, κ.α.
Στέκομαι περισσότερο σ’ αυτά τα στοιχεία για ευνόητους λόγους, που σχετίζονται με τις σπουδές και τα ενδιαφέροντα μου και βρίσκω, εννοείται, εξαιρετικά δυσάρεστο κι εξοργιστικό το γεγονός ότι προσπάθησε να κλείσει τη σύζυγό του σε άσυλο (όπως γνωρίζουμε πια απ’ το 2019) .
Φυσικά στο βιβλίο αναλύονται διεξοδικά κι οι συγγραφικές του δραστηριότητες (υπάρχουν πολλά να μάθετε π.χ. και για «Τα έγγραφα Πίκγουικ», κι αναφέρω ειδικά αυτό το βιβλίο μιας και πρόσφατα κυκλοφόρησε μεταφρασμένο στα ελληνικά), τα ταξίδια του τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική, οι πεποιθήσεις του για διάφορα ζητήματα της εποχής (όπως ο αντισημιτισμός), κ.α.
Αν κι ο ίδιος πάλεψε για τα πνευματικά δικαιώματα, φαίνεται ότι υπήρξαν περιπτώσεις κατά τις οποίες κατηγορήθηκε εύλογα για λογοκλοπή. Κι αυτό δεν ήταν το μοναδικό αντιφατικό στοιχείο του χαρακτήρα του.
Υπό το φως των νέων αποκαλύψεων μοιραία σκέφτομαι ότι μάλλον ξεγέλασε και τον ίδιο το βιογράφο και φίλο του, δηλαδή τον John Forster που προανέφερα, ο οποίος δύο χρόνια μετά το θάνατο του, δηλαδή το 1870, βασιζόμενος στις συζητήσεις τους και τις επιστολές του Dickens προχώρησε στην έκδοση της πρώτης βιογραφίας για ‘κεινον (κι αυτό εννοεί η συγγραφέας όταν κάνει λόγο για «εξουσιοδοτημένη βιογραφία»), μιας κι είχε το ταλέντο να διασπείρει φήμες προκειμένου να καλύψει άλλες φήμες κι οπωσδήποτε είπε ψέματα για διάφορες πτυχές του ιδιωτικού του βίου. Θυμάμαι επίσης ότι όπως έγραψε κάποτε κι ο Sigmund Freud: «Όποιος γίνει βιογράφος είναι υποχρεωμένος να ψεύδεται, να αποκρύπτει, να κολακεύει, να ωραιοποιεί, γιατί η βιογραφική αλήθεια δεν μπορεί να υπάρξει και αν υπήρχε δεν θα μπορούσαμε να τη χρησιμοποιήσουμε».
Υπάρχουν λοιπόν στοιχεία που μοιάζουν πειστικά σε σχέση με όσα ισχυρίζεται η Kelly, η οποία σίγουρα δεν προσπαθεί να ωραιοποιήσει όπως ο Foster, το πορτρέτο του βικτωριανού συγγραφέα με όσα γράφει κι άλλα που, όμως, αποτελούν απλώς πιθανότητες κι είναι αδύνατο ν’ αποδειχτούν επαρκώς. Δε μειώνει σε τίποτα αυτό πάντως την αξία του βιβλίου, που αξίζει να διαβαστεί για να έχετε μια πιο ρεαλιστική εικόνα για το μεγάλο λογοτέχνη που οπωσδήποτε τον ενδιέφερε να ελέγξει τη δημόσια εικόνα του, να επηρεάσει τη γνώμη των σύγχρονων και μελλοντικών του αναγνωστών κι αναγνωστριών κι έτσι να διαμορφώσει κατά το δυνατόν συνακόλουθα και την υστεροφημία του. Στη διαθήκη του πάντως, με τον τρόπο του, έδωσε κάποιες απαντήσεις για ορισμένα ζητήματα, όπως για παράδειγμα τη σχέση του με την ηθοποιό Ellen Ternan, που απασχόλησε πολύ τη βικτωριανή κοινωνία της εποχής του (για το «σκάνδαλο Ντίκενς» μπορείτε να διαβάσετε εδώ περισσότερα).
Κι έχει σημασία να σημειώσω ότι κι αποτυχίες είχε και δυσκολίες στο να γράψει όσα έπρεπε, όταν έπρεπε (αναφέρομαι στα εκδοτικά συμβόλαια, τις προθεσμίες κτλ), και κακές κριτικές πήρε κ.ο.κ. Δεν ήταν όλα ρόδινα, ούτε εύκολα, παρά τη φήμη που απολάμβανε και το ισχυρότατο και βαθύ δέσιμο που είχε δημιουργήσει με το κοινό του χάρη στις αναγνωστικές περιοδείες του. Ή μήπως δεν την απολάμβανε και τόσο ακριβώς αυτή τη φήμη που τον οδήγησε στο να πει πολλά ψέματα; Εν κατακλείδι τον συμμεριζόμαστε; Τον δικαιολογούμε κάπως για όλα αυτά; Όχι μόνο επειδή έγραψε τα βιβλία που έγραψε, αλλά κι επειδή άνθρωποι είμαστε κι έχουμε όλοι τα μυστικά μας; Η απάντηση σε τέτοια ερωτήματα όμως δε μπορεί παρά να είναι προσωπική. Σας αφήνω λοιπόν να το σκεφτείτε, ως την επόμενη φορά που θα γράψω για ‘κείνον…
AIKATERINI TEMPELI 