Κυκλοφόρησε πρόσφατα το νέο τεύχος του περιοδικού Asylum (Summer 2023, Volume 30, number 2) και σήμερα γράφω κάποια πράγματα σχετικά με τα περιεχόμενά του. Στο εξώφυλλο κι οπισθόφυλλο, βλέπουμε το εντυπωσιακό έργο της Ami-Mai, που κατά τη δική μου γνώμη, εκφράζει την ψυχική οδύνη απ’ τα προσωπικά της βιώματα και την τραυματική συνδιαλλαγή με το ψυχιατρικό σύστημα σ’ όλο του το εύρος. Κάτι δικό της, με τίτλο «Someone Save the NHS», οδυνηρά ακριβές, βρήκα και στη σελίδα 24.
Ακολουθούν φωτογραφίες απ’ την έκθεση «Messages from the HeART», που φιλοξενήθηκε απ’ την οργάνωση «Hope in the HeART», στο Brixton, του Λονδίνου. H «Hope in the Heart» είναι μια κοινωνική επιχείρηση με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο που επιδιώκει να εμπνεύσει θετικές αλλαγές σε άτομα, κοινότητες και στο ευρύτερο κοινό μέσω δημιουργικών εργαστηρίων, εκπαίδευσης, προχής πόρων κι εκδηλώσεων. Η έκθεση παρουσίασε έργα τέχνης από περισσότερους των 60 συμμετεχόντων με βιωμένη εμπειρία πολλών ειδών, και κάθε ένα απ’ αυτά μετέφερε κι ένα μήνυμα για τους ανθρώπους στην εξουσία. Στον σύνδεσμο λοιπόν, μπορείτε να τα δείτε και μόνα σας, αν φυσικά ενδιαφέρεστε, κι υπάρχουν και σχετικά video.
Όσον αφορά τα κείμενα τώρα, το πρώτο είναι της Hatti Porter κι αναφέρεται στην υπερδιάγνωση της οριακής διαταραχής προσωπικότητας (Borderline Personality Disorder, BPD), στα άτομα της LGBTQ+ κοινότητας. Μας θυμίζει ότι «η ιστορία της καταπίεσης της LGBTQ+ κοινότητας είναι σε μεγάλο βαθμό συνυφασμένη με τις κατασκευές των διαταραχών προσωπικότητας» κι αναφέρεται μέσα από μια σύντομη ιστορική αναδρομή στα DSM και ICD που παθολογικοποίησαν την ομοφυλοφιλία και τον «τραβεστισμό», και στην έμμεση προκατάληψη στη διάγνωση μεταξύ των μειονοτικών ομάδων, παραθέτοντας στοιχεία ερευνών. Επισημαίνει ότι έτσι, αποπολιτικοποιούνται όσα υφίστανται τα άτομα αυτής της κοινότητας, σε μια κοινωνία που τα στιγματίζει και τα περιθωριοποιεί.
Και θα πιαστώ απ’ αυτό το σημείο, για να γράψω για το επόμενο άρθρο που ξεχώρισα, μιας κι επίσης αναφέρεται στην αναγκαιότητα του να επανασυνδεθεί το προσωπικό (βίωμα) με το πολιτικό. Το υπογράφει η Natasha Polomski, που εξηγεί γιατί δημιούργησε μια νέα ριζοσπαστική ομάδα ψυχικής υγείας. «Οι ιατρικές διαγνώσεις», όπως υπογραμμίζει, «μπορεί να συσκοτίσουν τις διαπροσωπικές και δομικές ρίζες των προβλημάτων μας». Και συνεχίζει: «Για παράδειγμα, κάποτε συμμετείχα σε μια ομάδα υποστήριξης συνομηλίκων, όπου μια γυναίκα εξέφρασε θυμό για το σύστημα ψυχικής υγείας, για την αποτυχία του να τη βοηθήσει όταν αναγνώρισε ότι κινδύνευε να πάθει κρίση – με αποτέλεσμα να επιδεινωθεί τόσο πολύ που της πήραν τα παιδιά της. Ήταν θυμωμένη, και δικαίως. Αλλά χωρίς να το επικυρώσει αυτό, η διαμεσολαβήτρια εντόπισε μόνο ένα πρόβλημα με τη διαχείριση του θυμού και προσπάθησε να αντιμετωπίσει αυτήν την αποτυχία εξοπλίζοντάς την με τις σωστές «δεξιότητες»…».
Πολύ σημαντική επισήμανση αυτή. Και τι γίνεται όταν το σύστημα αποτυγχάνει να αναγνωρίσει τα δομικά ζητήματα που προκαλούν για παράδειγμα, την αυτοκτονία; «Παρά την πρόσφατη απόπειρα αυτοκτονίας ενός στενού φίλου που προκλήθηκε από ένα οικονομικό χρέος το οποίο διαιωνίζει το τραύμα του σε τέτοιο βαθμό που οι θεραπευτικές παρεμβάσεις να συνεχίζουν να αποδεικνύονται αναποτελεσματικές, ωστόσο αντιμετωπίστηκε με αυξημένες δόσεις πολλαπλών φαρμάκων…». Είναι σαφές τώρα, με όσα γράφει η Natasha Polomski, πού αποτυγχάνει το σύστημα αλλά κι εμείς, ως ειδικοί που εμπλεκόμαστε σε τέτοιες καταστάσεις, όντας συχνά αδύναμοι ν’ αναγνωρίσουμε και να διορθώσουμε τέτοιες αδικίες; «Έχω πολύ μεγάλη επίγνωση» εξηγεί «της πιθανότητας να μην μπορώ να εργαστώ με πλήρη απασχόληση σε αυτήν την οικονομία χωρίς να αρρωστήσω. Πολύ συχνά οι κρίσεις μου έχουν αποδοθεί σε «αυτο-σαμποτάζ», όταν στην πραγματικότητα ήταν το αποτέλεσμα της αντίδρασης του σώματος-νου μου σε εχθρικά περιβάλλοντα και απαιτήσεις που δεν μπορούσα να εκπληρώσω...». Επικαλείται ακόμη τους Banton et al. που σημείωσαν στο βιβλίο τους «The Politics of Mental Health» το 1985, ότι πρέπει να κάνουμε «πολιτικό αυτό που έχει αναχθεί σε προσωπικό, σιωπηλό πόνο».
«Άρα» καταλήγει, «πρέπει να παλέψουμε για κάτι περισσότερο από την ανάκαμψη. Πρέπει να αγωνιστούμε για θεραπεία και δικαιοσύνη. Οι χώροι που είναι αφιερωμένοι στη θεραπεία μας δεν μπορούν να μη λαμβάνουν υπόψη τα καταπιεστικά πλαίσια μέσα στα οποία παλεύουμε, ή να επισημαίνουν τις αποκλίσεις, τα πάθη και τις ευαισθησίες μας ως εγγενή ελαττώματα – ούτε να συνδέουν την παραγωγικότητά μας με την ευεξία. Πρέπει να χτίσουμε τους δικούς μας ασφαλείς χώρους, βασισμένους σε αντικαταπιεστικά πλαίσια και ριζωμένους στην αμοιβαία αλληλεγγύη. Αυτοί οι χώροι δεν μπορούν να υπάρχουν απομονωμένοι από τον έξω κόσμο – έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο επικίνδυνος – αλλά σε ενεργό εμπλοκή μαζί του. Όπως είπε κάποτε η Σοσιαλιστική Συλλογικότητα Ασθενών (SPK), θα πρέπει να «μετατρέψουμε την ασθένειά μας σε όπλο». Αυτό επιδιώκουμε να κάνουμε στην τοπική μας κοινότητα στο Νότιο Λονδίνο μέσω του Mental Health Liberation Network».
Ακολούθως η Julia Baxton στο κείμενό της επισημαίνει τα προβλήματα της επικοινωνίας και την αδυναμία για ουσιαστικές σχέσεις, στο σύστημα ψυχικής υγείας: «Όλα έπρεπε να αφορούν τη μέτρηση της διάθεσής μου με αριθμούς ή την αναφορά συμπτωμάτων. Έπρεπε να μάθω, και να μάθω γρήγορα, να μεταφράζω την εμπειρία μου σε ορολογία που χρησιμοποιούσαν οι επαγγελματίες, κάτι που τους επιβλήθηκε από την εκπαίδευσή τους και το σύστημα μέσα στο οποίο εργάζονταν. Αντί να με βοηθήσουν να κατανοήσω τι περνούσα, μου έδιναν τυπικές εξηγήσεις…».
Και αναλύει: «Από την πρώτη μου επαφή με τις υπηρεσίες το 2001, τόσο οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας όσο και άλλα άτομα με σημαντικούς ρόλους στη ζωή μου έχουν αφηγηθεί τα βιώματά μου με τους δικούς τους όρους. Υπήρξαν τόσες πολλές αφηγήσεις, από τόσους διαφορετικούς ανθρώπους, που είναι δύσκολο να γνωρίζω ποια είναι η δική μου ιστορία, πόσο μάλλον να βρω τη δική μου γλώσσα για να την πω. Οι περισσότερες από αυτές τις αφηγήσεις έθεσαν όρια στο τι θα μπορούσα να περιμένω από τη ζωή. Για παράδειγμα, όταν ήμουν 17 ετών, μου είπαν ότι δεν θα ξαναπήγαινα ποτέ στην εκπαίδευση. Μερικά χρόνια αργότερα, ο καθηγητής μου είπε ότι όλες οι ποιήτριες αυτοκτονούν. Όταν μίλησα για την επιθυμία να κάνω παιδιά, η πρώτη απάντηση της ειδικού ήταν να ρωτήσει: «είναι ρεαλιστικό;» Η ερώτησή της υπονοούσε ότι δεν ήταν, και επομένως δεν έπρεπε…».
Κι αυτό που συμβουλεύει τους ειδικούς του Ψ χώρου, είναι το εξής: «Προτρέπω τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας να εκμεταλλευτούν κάθε ευκαιρία που μπορούν για να ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να περιγράψουν τις εμπειρίες τους μόνοι τους, με δικά τους λόγια, χωρίς να χρειάζεται να τις μεταφράσουν στους όρους του συστήματος ψυχικής υγείας. Κάνοντάς το αυτό, μπορεί απλώς να τους επιτρέψετε να αισθάνονται σαν ένα ανθρώπινο ον του οποίου η εμπειρία είναι έγκυρη, ουσιαστική και μέρος της δικής τους ιστορίας – όχι της δικής σας». Να το έχουμε υπόψη, έτσι; Ολόκληρο το άρθρο της είναι ελεύθερα διαθέσιμο, φυσικά στ’ αγγλικά, εδώ κι όσα ενδιαφέρεστε μπορείτε να το διαβάσετε.
Ελεύθερα διαθέσιμο είναι κι αυτό το άρθρο, ο συντάκτης του οποίου, συνταξιούχος πια νοσηλευτής, Anon, αναφέρεται στις εμπειρίες του: «Συνοπτικά, το σύστημα ψυχικής υγείας του NHS πήρε έναν άπειρο νεαρό άνδρα ως πρόθυμο εργαζόμενο, αλλά απέτυχε να τον βοηθήσει να μάθει να βοηθά με ασφάλεια τους άλλους που βιώνουν ψυχική δυσφορία…».
Φυσικά, το τεύχος περιλαμβάνει κι άλλα άρθρα και ξεχώρισα εκείνο της Jane Fisher, με τίτλο: «The ‘Capacity for Suicide’ Phenomenon». Υπάρχει επίσης ένα κείμενο, αφιερωμένο στη μνήμη της Ολλανδής ακτιβίστριας Jolijn Santegoeds (1978–2023), για την οποία κι η Ντίνα Πουρσανιδου, ανέβασε αναρτήσεις στο γκρουπ της Πρωτοβουλίας ‘Ψ’, που ενδεχομένως κάποια άτομα που τώρα διαβάζετε όσα γράφω να τις είδατε (αν όχι μπορείτε να τις ψάξετε εδώ).
Υπάρχουν επίσης εξομολογήσεις ανθρώπων που βιώνουν ψυχική δυσφορία, επιστολές αναγνωστών που δημοσιεύονται στο περιοδικό, αρκετά ποιήματα (ξεχώρισα το «Mentally Speaking» του RM Yager, ακριβώς επειδή συμφωνώ πως όλα έχουμε τα θέματα μας), κάποιες ιστορίες, βιβλιοκριτική, σκίτσα. Στον ιστότοπο του περιοδικού θα βρείτε και ελεύθερα διαθέσιμα άρθρα από προηγούμενα τεύχη κι ελπίζω όσα δε γνωρίζετε αγγλικά, να μάθατε έστω κάτι απ’ αυτήν την ανάρτηση, για τα περιεχόμενα του. Αυτός είναι άλλωστε κι ο σκοπός που έγραψα τα παραπάνω.
*Στη μετάφραση/απόδοση απ’ τα αγγλικά συμβουλεύομαι πάντα τη Ντίνα Πουρσανίδου. Όλες οι φωτογραφίες τέλος, προέρχονται από το περιοδικό.
AIKATERINI TEMPELI 