Τι σημαίνει να είσαι συγγραφέας στο Ιράν – “Λογοκρίνοντας μια ιρανική ερωτική ιστορία”: παρουσίαση του βιβλίου του Σαχριάν Μαντανιπούρ / Μέρος ΙΙ

Άλλαξε κάτι άραγε από τότε που κυκλοφόρησε το συγκεκριμένο βιβλίο; Ή τα πράγματα εξακολουθούν να είναι πολύ δύσκολα για τους Ιρανούς συγγραφείς που θέλουν στα κείμενά τους να υπάρχει και μια ερωτική ιστορία; Αυτό αναρωτιόμουν στο τέλος της προηγούμενης σχετικής ανάρτησης, που μπορείτε να βρείτε εδώ. Γιατί είναι κι αυτός ένας λόγος που τώρα αποφάσισα να σας το παρουσιάσω: η χρονική απόσταση, δηλαδή.

Και πώς βλέπουν άραγε οι Ιρανοί τους συγγραφείς; Ποια η γνώμη τους για κείνους; Για ν’ αρχίσουμε απ’ αυτό το σημείο και να δούμε μαζί τι γράφει ο συγγραφέας Σαχριάν Μαντανιπούρ:

“Στο Ιράν, όταν κάποιος με ρωτούσε τι δουλειά κάνω και απαντούσα ότι είμαι συγγραφέας, με ξαναρωτούσε αμέσως: “Εννοώ ποια είναι η πραγματική σου δουλειά; Τι κάνεις για να ζήσεις;” Διότι, αντίθετα από τον κύριο Πετρόβιτς και τους ανωτέρους του, το ενενήντα εννέα τοις εκατό των Ιρανών, δεν θεωρούν τη λογοτεχνία σοβαρή δουλειά”.

Αν πω βέβαια ότι δεν μου θύμισε τίποτα αυτή η παράγραφος, ειδικά οι πρώτες γραμμές, σε σχέση και με τα δικά μας στην Ελλάδα, ψέματα θα είναι. Οι λόγοι όμως είναι διαφορετικοί. Γιατί στο Ιράν όχι μόνο δεν την θεωρούν σοβαρή δουλειά τη λογοτεχνία, αλλά έχουν και τη χείριστη γνώμη για τους συγγραφείς και ποιητές. Πώς και γιατί διαμορφώθηκε αυτή η κατάσταση; Να η εξήγηση:

“Για να έχουν οι Ιρανοί μια απασχόληση στον ελεύθερο χρόνο τους, η κυβέρνηση επένδυσε και συνεχίζει να επενδύει σε τηλεοπτικά προγράμματα και σίριαλ, τα οποία παρουσιάζουν συνήθως τους συγγραφείς, τους ποιητές και τους διανοούμενους ως λαπάδες, ανίκανους, ανήθικους, απατεώνες και ναρκομανείς -όπως ακριβώς παρουσιάζουν μονίμως τους δυτικούς κατασκόπους ως καλοντυμένους με γραβάτα”.

Τόσο καλά. Κι έτσι, δεν θα εκπλαγείτε φαντάζομαι και πολύ μετά απ’ όλα αυτά, όταν διαβάσετε τι «υποδοχή» ετοίμαζαν αρκετοί θερμόαιμοι στον βραβευμένο εκείνη τη χρονιά για την ταινία του «Γεύση από κεράσι», Abbas Kiarostami, επειδή κατά τη διάρκεια της βράβευσής του χαιρετήθηκε διά χειραψίας και φίλησε στο μάγουλο μια πασίγνωστη γυναίκα ηθοποιό, με την οποία δεν είχε συγγενική σχέση πρώτου βαθμού και βεβαίως δεν ήταν συζυγός του. 

Και θα κατανοήσετε περισσότερο τι δυσκολίες έχει και το εγχείρημα της μετάφρασης εκεί, εμβληματικών βιβλίων όπως για παράδειγμα ο “Οδυσσέας”του Τζόϋς.Τι πιστεύετε; Κυκλοφόρησε άραγε; Θα το μάθετε διαβάζοντας το βιβλίο.

Όσο για το αν υπάρχουν γυναίκες συγγραφείς στο Ιράν, σε περίπτωση που αναρωτιέστε, η απάντηση είναι θετική. Υπάρχουν μερικές αποφασισμένες, ναι, που μένουν εκεί, γράφουν και πληρώνουν το ανάλογο κόστος. Θα φέρω ως παράδειγμα την σπουδαία Forugh Farrukhzad, της οποίας η ποίηση ήταν για δέκα και πλέον χρόνια απαγορευμένη απ’ την Ισλαμική Επανάσταση. Πέθανε μόλις στα 33 της χρόνια σ’ ένα περίεργο ατύχημα.

Η γυναίκα αυτή ήταν ήδη παντρεμένη στα 16 της και με το διαζύγιό της έχασε την επιμέλεια του γιου της, όντας στο επίκεντρο αρνητικών συζητήσεων και μεγάλης αποδοκιμασίας  για τις λογοτεχνικές αλλά και τις κινηματογραφικές της δραστηριότητές. Δεν περιορίστηκε βλέπετε στις σπουδές ..ραπτικής, έσπασε το αρχέτυπο της σιωπηλής κι υποτακτικής κόρης και συζύγου κι έκανε το «λάθος» να ζητάει την ανεξαρτησία κι απελευθέρωση των γυναικών σε μια τέτοια χώρα.

Γι’ αυτές λοιπόν, σαν την προαναφερόμενη, που άνοιξαν το δρόμο εκεί, μπορείτε  να διαβάσετε αυτό το βιβλίο της Farzaneh Milani. Η οποία μας εξηγεί ότι: «Από τη δεκαετία του 1930 έως τη δεκαετία του 1960, μόνο δώδεκα γυναίκες – σε σύγκριση με 270 άνδρες – δημοσίευσαν έργα μυθοπλασίας στο Ιράν». Κι αυτό τα λέει όλα. Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση της Shahrnush Parsipur, που φυλακίστηκε, πάλεψε με την κατάθλιψη και έχει ένα έργο ομολογουμένως σημαντικότατο να επιδείξει.

Απ’ το αφιέρωμα της «Εφημερίδας των Συντακτών», (επιμέλεια: Τάσος Κωστόπουλος, φωτογραφία: προσωπικό αρχείο)

Υπάρχουν βέβαια κι άλλες που έχουν καταγωγή απ’ τη συγκεκριμένη χώρα, αλλά ζουν και εκδίδουν στην Αμερική, τον Καναδά, την Γαλλία, όπου σαφώς δεν έχουν ν’ αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που αναφέρουμε. Κι αυτές, που δεν έχουν σκληρές ιστορίες ν’ ανακαλέσουν αφού δεν δοκιμάστηκε ποτέ η πένα τους στα πάτρια εδάφη, είναι οι περισσότερες.

Αλλά κι οι άντρες που είναι πιο γνωστοί διεθνώς όπως π.χ. ο συνιδρυτής του Συνδέσμου Συγγραφέων του Ιράν, Reza Baraheni,  αντιμετώπισαν εννοείται διώξεις.  Ο ίδιος  όχι μόνο φυλακίστηκε, βασανίστηκε αλλά και τον είχαν στην απομόνωση για 104 μέρες, όπως έχει δηλώσει. Αυτό σημαίνει να είναι κάποιος συγγραφέας στο Ιράν, όπως μας έδειξε ήδη άλλωστε ο Σαχριάν Μαντανιπούρ.

Κι έχουν αλλάξει τελικά μερικά πράγματα από τότε που βγήκε το βιβλίο ή όχι; Δύσκολο ν’ απαντήσω μονολεκτικά. Έγιναν, ας γράψω, μικρές αλλαγές, αλλά όχι ρηξικέλευθα άλματα. Χρειάζεται ακόμη χρόνος, επιμονή και προσπάθεια. Ωστόσο η φωνή των γυναικών συγγραφέων δυνάμωσε μες σ’ αυτά τα τελευταία χρόνια και πλήθυναν κι οι άντρες συγγραφείς που συντάσσονται στο πλευρό τους.

Κι αυτό έχει τη σημασία του και την αξία του σ’ αυτή τη χώρα όπου το να αφαιρέσουν δημόσια γυναίκες τη μαντήλα τους ήταν (αξίζει ν’ ανατρέξουμε στα γεγονότα της 8ης Μαρτίου 1979) και είναι πράξη επαναστατική (κίνημα των Girls of Revolution Street). Εδώ θα δείτε τι έγινε πριν μερικούς μήνες κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου επεισοδίου στους κόλπους αυτού του νέου κινήματος πολιτικής (και θρησκευτικής) ανυπακοής, στο οποίο συμμετείχαν και άντρες που τις υποστήριζαν ανεμίζοντας λευκά μαντήλια. Υπέρ τους ήταν κι ο συγγραφέας Hossein Vahdani .

Απ’ το αφιέρωμα της «Εφημερίδας των Συντακτών», (επιμέλεια: Τάσος Κωστόπουλος, φωτογραφία: προσωπικό αρχείο)

Βέβαια τώρα οι συμμετέχουσες αντιμετωπίζουν ποινές φυλάκισης ως δέκα χρόνια για «διάπραξη αμαρτωλής πράξης» και «παραβίασης της δημόσιας σύνεσης», καθώς και για «ενθάρρυνση της ανηθικότητας ή της πορνείας» και μία απ’ τις πρωταίτιες, η Narges Hosseini βρίσκεται ήδη στη φυλακή. Η εγγύηση της έχει οριστεί στο ποσό των 135.000 δολαρίων. Ωστόσο φαίνεται πως κι εκείνη κι όλες οι άλλες, κατάφεραν να ταρακουνήσουν αυτή την απολύτως πατριαρχική κοινωνία.

Κι έτσι ο Πρόεδρος της χώρας Hassan Rouhani, αναγκάστηκε να δηλώσει πριν ένα μήνα σε σχόλιό του που απευθύνονταν σε σκληροπυρηνικούς ισλαμιστές : «Δεν μπορούμε να επιλέξουμε έναν τρόπο ζωής και να πούμε σε ανθρώπους που ανήκουν σε δύο μεταγενέστερες από μας γενιές  να ζήσουν έτσι» . Και συνέχισε: «Είναι αδύνατο … οι απόψεις της νέας γενιάς για τη ζωή και τον κόσμο είναι διαφορετικές από τις δικές μας«. Θετική είναι αυτή η εξέλιξη βέβαια, αλλά μένει να δούμε να εφαρμόζεται και στην πράξη.

Εντωμεταξύ ας ψάξουμε να βρούμε και να διαβάσουμε τα βιβλία αυτών των γενναίων συγγραφέων (σαν την Gulrux Ibrahim Irayi, που σε μια απ’ τις ιστορίες της τόλμησε ν’ αναφερθεί στο λιθοβολισμό των γυναικών και καταδικάστηκε να εκτίσει ποινή φυλάκισης 6 ετών), αυτών των τολμηρών αντρών που ζουν μια ζωή πολύ διαφορετική απ’ τη δική μας κι επικοινωνούν μαζί μας με τη γραφή τους. Δεν είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε, όσο ενημερώνουμε όσες, όσους δεν γνωρίζουν για το τι τους συμβαίνει;